1-mavzu Biologik kimyo kursining maqsad va vazifalari, metodlari, tarixi. S. B. Navruzov

Молекуляр биология фанининг ривожланишига хисса қўшган чэт эл олимлари

Биокимёнинг бошланғич тарихи органик кимёнинг пайдо бўлиши ва химикларнинг ўсимлик ҳамда ҳайвонлардан турли моддаларни ажратиб олишдаги муваффақиятлари билан боғлиқ.

• Вёлер (1800-1882) танада азот алмашинувининг охирги маҳсули сийдикчил (мочевина) ни синтез қилади
• Либих (1803-1873) ўсимликлар оқсил, углевод, ёғ ва минерал моддалардан ташкил топган
• Шеврель (1786-1889) ёғлар тузилиши
• А.М. Бутлеров (1828-1886) ва Эмиль Фишер (1852-1919) углеводлар
• Коссель (1853-1927) нуклеопротеидлар ҳамда оқсиллар устидаги ишлари озиқ моддалар ва ҳужайраларнинг таркибий қисмларини аниқлашга имкон берди.
• Луи Пастер (1882-1895) ачиш жараёнинг табиатини
• И.П. Павлов (1849-1936) ҳайвонлар озиқланишиниг физиологиясини
• К.А. Тимирязев (1843- 1920) ўсимликлардаги фотосинтез жараёнини
• Бюхнер (1860-1917) ачиш билан боғлиқ ходисаларни текшириб, ҳаёт жараёнларининг хақиқий тезлатувчилари – ҳужайранинг катализаторлари бўлган ферментлар (энзимлар) тўғрисида ҳозирги замон концепциясини яратди

Ҳозирги замон бикимё фани ўрганиладиган тадқиқотларнинг турига ва олиб бориладиган текшириш ишларининг йўналишига қараб мустақил фанлар даражасига кўтарилган қуйидаги бўлимларга бўлинади.

• Умумий биокимё: тирик материя учун хос бўлган кимёвий бирикмаларнинг организм ҳаёт фаолияти давомида сақланиши, ўзгаришнинг умумий қонуниятларини ўрганади.
• Ўсимликлар биокимёси ўсимликлар организмни кимёвий таркибини ва улрада борадиган ҳаётни таъминловчи биокимёвий жарёнларни ўрганади.
• Медицина биокимёси одам организмининг кимёвий таркибини ва унда борадиган моддалар ҳамда энергия алмашинувини нормал ва касаллик ҳолатларида ўрганади.
• Ҳайвонлар биокимёси ҳайвонлар организмининг кимёвий таркибини ва уларда борадиган моддалар ҳамда энергия алмашинуви жараёнларини ўрганади.
• Ветеринария биокимёси ҳайвонлар организмида борадиган моддалар ва энергия алмашинувини таъминловчи биокимёвий жараёнларни нормал ва патологик ҳолатлар билан боғлиқ ҳолда ўрганади.
• Техник биокимё энг муҳим озиқ моддаларнинг кимёвий таркибини, уларни тайёрлаш ва сақлаш билан боғлиқ бўлган жараёнларни ҳамда биокимёвий препаратлар ишлаб чиқариш ва уларни саноат миқёсида қўллаш усулларини ўрганади.
• Қиёсий биокимё ҳар хил систематик группаларга мансуб организмларнинг кимёвий таркибини ва моддалар алмашинуви жараёнларини солиштирма ҳамда эволюцион усулда ўрганиш билан шуғулланади. Кейинги вақтда бу бўлимдан эволюцион биокимё алоҳида бўлиб ажралиб чиққан.