|
1-mavzu. Axborot resurslarining asosiy tushunchalari
Tayanch
tushunchalar:
Axborot
resurslari
va
axborot-kutubxona
resurslarining tushunchalari. Axborot resurslarining rivojlanish tendensiyalari.
Elektron axborot resurslari. Elektron darslik, o‗quv qo‗llanma,elektron ishlanma
Jamiyat, fan va ta‘lim rivojida elektron axborot resurslarining ahamiyati.
KIRISH
Zamonaviy ta‘limning rivojlanishi faqatgina fanlarni o‗rganishning
zamonaviy usullarini modernizatsiyalash va takomillashtirish uchun xizmat
qiladigan axborot texnologiyalarining takomillashishi bilan emas, balki ilmiy-
ta‘limiy axborotning yangi manbalari mavjudligi bilan belgilanadi. Qimmatli
axborot manbalaridan foydalanishga bo‗lgan imkoniyatning mavjudligi o‗quv
materiallari sifatining bir necha bor ortishiga, shuningdek, olingan bilimlarni ilmiy
va kasbiy faoliyatda qo‗llashga imkon yaratadi.
G‗arbning yetakchi mamlakatlarida ilg‗or elektron ta‘limiy resurslardan
foydalanish nafaqat o‗quv faoliyada, balki talabalar, o‗qituvchilar, ilmiy xodimlar
va mustaqil tadqiqotchilarning ilmiy faoliyatlarida muhim o‗rin tutadi. Maqolalar
yozish, bitiruv ishlarini tayyorlash, dissertatsiya ishlarini bajarishda ilmiy sohadagi
yutuqlar va jahon resurslari bo‗yicha analitik tahlillarni amalga oshirish ilmiy
faoliyat jarayonining muhim qismi hisoblanadi. Jahon ilmiy-ta‘limiy resurslarini
o‗rganish va ulardan foydalanish samaradorligi nimada? Bunda bir qator muhim
jihatlarni ko‗rsatish mumkin:
jahon ilmiy-ta‘limiy resurslarining tezkor navigatsiyasi;
ilmiy faoliyat bilan shug‗ullanuvchilar uchun ilmiy risolalari yozish hamda
yuqori reytingga ega bo‗lgan jurnallarda nashr ettirish faoliyatlarida ko‗mak
berish;
o‗qituvchilarga ta‘lim berish sifatini oshirish hamda talabalarga ta‘lim
olishlarida zamonaviy bilimlarni ilg‗or jahon tajribalari asosida yordam berish;
kutubxona xodimlari, kitobxonlar, foydalanuvchilar uchun zarur ilmiy
adabiyotlarni qidirishda vaqtlarini maksimal darajada tejash;
kutubxona javonlarini obuna resurslari bilan jismoniy to‗ldirishni
kamaytirish;
jahonning yetakchi mutaxassislari tahriridan o‗tgan sifatli elektron ta‘limiy
resurslardan (kitob, jurnal va h.k.) foydalanish;
respublikada ilmiy jurnallar, tashkilotlar, olimlarning reytingini oshirishda
naukometrik tadqiqotlarni rivojlantirish.
Mazkur fan dunyoning yetakchi nashriyotlari, konsorsiumlari, shuningdek,
O‗zbekistonning barcha o‗quv va ilmiy muassasalarining ta‘limga oid ma‘lumot
bazalari haqida ma‘lumot berib, kutubxonachilar, kitobxonlar, tadqiqotchilar uchun
mazkur resurslarni izlash, ulardan foydalanish bo‗yicha bilimlar beradi.
Fanning materiallarini tayyorlashda «Elektron-kutubxona tarmoqlarida ilmiy-
ta‘limiy axborotlardan foydalanish va shakllantirish texnologiyalari» nomli
jahonning yetakchi nashriyotlari Springer, EBSCO Information Services, OUP,
ProQuest, Thomson Reuters hamda eIFL xalqaro konsorsiumi, o‗tkazilgan tadqiqot
natijalari, shuningdek, Emerald, EBSCO Information Services, Web of Science
ma‘lumot bazalaridan foydalanilgan.
Tashkilotlarni aktual ilmiy va ta‘limiy axborot bilan ta‘minlash jamiyat
rivojlanishining muhim shartlaridan biri hisoblanadi. Axborot texnologiyalari
asrida mazkur masalani yechishning asosiy samarali vositasi bu - yagona xalqaro
standartlar asosida shakllantirilgan raqamli formatdagi axborot resurslari fondiga
ega avtomatlashtirilgan axborot resurslari tarmog‗ida rivojlangan axborot
infratuzilmasini yaratish hamda o‗z resurslarini jamoaviy foydalanishga taqdim
etish hisoblanadi. Bunda jahon ilmiy-ta‘limiy resurslaridan samarali foydalanish va
ularni to‗plash muhim ahamiyat kasb etadi.
Axborot infratuzilmasini rivojlantirishdagi jahon tendensiyalari, jumladan,
ilmiy, amaliy tadqiqotlar yagona klassifikatsiya tizimlarini, ma‘lumotni
kodlashtirish, xalqaro kommunikativ formatlar asosida ularni formatlash, uzatishga
moyil bo‗ladi. Axborot muhitini shakllantirishdagi 90%dan ortiq xarajatlar
mazmun-mohiyatiga aloqador hisoblanadi. Axborot manbalari va ma‘lumotlar
tuzilmalarining turli-tumanligi tizimlashtirishda yagona ko‗rinishda taqdim
etilishini talab qiladi. Axborot kommunikatsiyalari uchun kutubxonalarning
MARC formatlari, DUBLIN CORE formatlar va axborot kommunikatsiyalarning
xalqaro standartlari bugungi kunda nafaqat an‘anaviy kutubxona ma‘lumotlari,
balki ilmiy-texnik va boshqa turdagi axborotlar orasida faol axborot almashuvining
asosi bo‗lib xizmat qiladi.
Bu birlashuv ma‘lumotlarini taqdim etish jahon axborot makonini
rivojlantirish uchun xizmat qiladi. Bunday muhitning axborot asosi elektron
kutubxonalar va ularning tarmoqlararo aloqalari hisoblanib, mazmuniy asosi esa
nafaqat milliy axborot resurslari, balki, jahon ilmiy-ta‘limiy ma‘lumot bazalari
hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
