1-mavzu: Avtomobillarda yuk va yo‘lovchi tashish asoslari fanining predmeti va vazifalari. Avtomobil transporti vositalari

Ekspluatatsion tezlik
- transport vositalarining yо‘lda hamda boshlang‘ich va 
sо‘nggi joylarida tо‘xtashini ham hisobga olgan holdagi harakat tezligidir. Temir yо‘l 
transportida ekspluatag‘ion tezlik о‘rnida uchastka tezligi termini ishlatiladi. Transport 
vositalarining yо‘ldagi oraliq bekatlarda passajirlarni tushirish-chiqarish vaqtida 
tо‘xtashini hisobga olgan holdagi tezligi passajirlarning manzilga yetib borish yoki 
aloqa tezligi deyiladi va u passajirlar yо‘lda bо‘lgan vaqtni belgilaydi. 
Transport vositalari unumdorligi
deyilganda har bir transport vositasining vaqt 
birligida bajargan transport ishi miqdori tushunuladi. 
Har xil transport turlarida keltirilgan yuk oboroti kо‘rsatkichi miqdorini hisoblab 
chiqish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 

R
yuk 

K

R
pass 


R
kelt 
Bu yerda: K - passajir-kilometrlarni tonna kilometrlarga keltirish koeffitsiyenti. 
Keltirish koeffitsiyenti shartli miqdor bо‘lib, u passajir-kilometr oborotini 
keltirilgan tonna-kilometrlarga aylantirish uchun ishlatiladi va transport mahsuloti 
birligi uchun sarflanadigan mehnat sarfi hisobga olib aniqlanadi. 
Transport vositasi birligining aylanish vaqti
— kun yoki soatlar miqdoridagi 
vaqt bо‘lib, u tashishni tashkil qilish va transport vositalaridan foydalanish darajasini 
belgilovchi kо‘rsatkich hisoblanadi. Bunday kо‘rsatkich ayniqsa uzoq masofalarda 
ishlovchi transport vositalari ishini aniqlashda zarurdir. 
Transport birligi aylanishini aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi: 
a) yuk tashishda 
soat
t
V
l
t
t
о
t
um
аyl
,



bu yerda: l
um
- transport birligining yuk ortish va tushirish joylarini о‘rtasida yuk 
bilan va yuksiz umumiy yо‘l bosish masofasi uzunligi, km; 
V
t
- transport vositasi texnik tezligi, km

soat; 
t
o-t
- yuk ortish-tushirish vaqti, soati; 
b) passajirlar tashishda 
soat
t
t
V
l
t
s
b
t
ch
t
m
ayl
,
2





bu yerda: 
l
m
- marshrutning boshidan oxirgacha bо‘lgan masofa, km; 
t
ch-t
- passajirlarni tushirish va chiqarish uchun transport 
birliginingmarshrut davomida oraliq tо‘xtov joylarida tо‘xtab turish, soat; 
t
b-s 
- marshrut boshlang‘ich va sо‘nggi joylarida transport birligining 
tо‘xtab turish vaqti.