1-mavzu: Avtomobil transport harakat tarkibi

Tormoz boshqarmasi g’ildiraklar 1 va 9 da kuch uzatmasida joylashgan tormoz mexanizmlari bilan ularga keltirilgan yuritmalardan tashkil topgan. Bu boshqarma tarmoqlari avtomobil harakatini sekinlashtirish, to’xtatish va to’xtab turgan avtomobilni siljitishdan saqlaydi.
Avtomobillarning konstruktiv xususiyatlari:
Zamonaviy avtomobillarda dvigatel, kuch uzatmasi, kabina va yuk saxning joylashuvi, ya’ni avtomobilni umumiy tasviriy ko’rinishi har xil. SHuning uchun xalq xo’jaligining turli soxalarida ishlatilayotgan avtomobillar ichida har xil konstruktiv xususiyatga ega bo’lgan turli avtomobillarni uchratish mumkin. Zamonaviy yuk avtomobillarida yuk saxnining o’lchamini kattalashtirish maqsadida ularning kabinasi dvigatelning ustki qismiga joylashtiriladi. Avtobuslarning passajir sig’imini oshirish uchun esa ularning kuzovi vagon shaklida ishlanadi. Avtomobillarning o’tag’onligini oshirish uchun ularning oldingi va ketingi g’ildiraklariyetakchi bo’lishi kerak.
Avtomobilda yetakchi g’ildiraklar sonining ko’payishi ulardagi kuch uzatmasining joylanish tartibini o’zgartiradi va qo’shimcha qurilma taqsimlash qutisi kiritiladi.
LAZ avtobus iva Zaporojets avtomobilida dvigatel orqa tomonda joylashgan va ularda ketingi g’ildiraklaryetakchidir. Bu xolda kuch uzatmasining bo’ylama joylashgan kardan uzatmasi bo’lmaydi. Bu turdagi avtomobillarning kuzovini pastroq joylashtirish mumkin, natijada avtomobilning og’irlik markazi pastroqda bo’ladi. Lekin bu turdagi avtomobillarni boshqarish biroz noqulay. So’nggi yillarda dvigateli vayetakchi g’ildiraklari oldinda joylashganyengil avtomobillar ishlab chiqarilmoqda. Bunday avtomobillarning qayrilishdagi turg’unligi talabga javob beradi, va qiyalikda harakatlanganda avtomobilning yo’l bilan g’ildirak o’rtasidagi tishlanish kuchi va turg’unlik darajasi yuqori.


2- mavzu: Dvigatelning umumiy tuzilishi va parametrlari


Reja

1. 
   Dvigatellarning vazifasi va turlari
   
2. 
   Dvigatelning tuzilishi
   
3. 
   Dvigatelning parametrlari
   

Zamonaviy transport vositalariga asosan, porshenli ichki yonuv dvigatellari o’rnatiladi. Bug’ va elektr toki bilan ishlaydigan avtomobillar ba’za kamchiliklarga ko’ra xozirgi kunda deyarli qo’llanilmaydi. Bug’ bilan ishlaydigan dvigatellarning asosiy kamchiligi – foydali ish koeffitsientining kichikligi (0, 16, …0, 18) da dvigatel bug’ qurilmalarining o’lcham va vaznlarini kattaligidir. Elektr bilan ishlaydigan dvigatellarning keng tarqalmaganligiga sabab, ularning uzoq masofalarga qatnay olmasligi, chunki ularga o’rnatilgan qo’rg’oshin akkumulyatorlarining elektr sig’imi avtomobilning 40…60 km masofagacha harakatlanishiga mo’ljallangan. Avtomobillarga o’rnatiladigan porshenli ichki yonuv dvigatellari quyidagi belgilari bilan tasniflanadi:

1. 
   Ishlatiladigan yonilg’ining turiga qarab:yengil suyuq yonilg’i – benzinda ishlaydigan va suyultirilgan yoki siqilgan suyuq gaz bilan ishlaydigan karbyuratorli dvigatellar, og’ir suyuq dizel yonilg’isida ishlaydigan dizel dvigatellari.
   
2. 
   Yonuvchi aralashma qilish uslubiga qarab, silindr tashqarisida aralashma qiluvchi karbyuratorli dvigatellar va silindr ichida aralashma qiluvchi dizel dvigatellari.
   
3. 
   Ish aralashmasining alangalanishi bo’yicha, elektr uchquni bilan alangalanadigan karbyuratorli dvigatellar va siqish natijasida o’z-o’zidan alangalanuvchi dizel dvigatellari.
   
4. 
   Ish jarayonini qilish uslubiga qarab: to’rt taktli va ikki taktli dvigatellar.
   
5. 
   Konstruktiv belgilari bo’yicha: silindrlar soni va ularning joylashuv tartibiga qarab (tik qatorli, yotiq qatorli yoki V – simon), gaz taqsimlash mexanizmining joylashuvi bo’yicha – klapanlar yuqoriga yoki pastga joylashgan.