1. Matematika o’qitish metodikasining asosiy elementlari. Matematika fan va o’quv predmeti sifatida."Matematika" so’zi grekcha "bilish, fan" so’zidan olingan bo’lib, bizga qadimgi Yunonistondan yetib kelgan

31.Samarali o'qitishda qiziqtiruvchi interfaol usullari, hamda ulatrdan foydalanish. Interfaol mashg’ulot samaradorligi omillari Hozirda ta’lim metodlarini takomillashtirish sohasidagi asosiy yo’nalishlardan biri interfaol ta’lim va tarbiya usullarini joriy qilishdan iborat. Barcha fan o’qituvchilari dars mashg’ulotlari jarayonida interfaol usullardan borgan sari kengroq foydalanmoqdalar.Interfaol usullarni qo’llash natijasida o’quvchilarning mustaqil fikrlash, tahlil qilish, xulosalar chiqarish, o’z fikrini bayon qilish, uni asoslagan holda himoya qila bilish, sog’lom muloqot, munozara, bahs olib borish ko’nikmalari shakllanib, rivojlanib boradi.Bu masalada amerikalik psixolog va pedagog B.Blum bilish va emotsional sohalardagi pedagogik maqsadlarning taksonomiyasini yaratgan. Uni Blum taksonomiyasi deb nomlanadi. (Taksonomiya-borliqning murakkab tuzilgan sohalarini tasniflash va sistemalashtirish nazariyasi). U tafakkurni bilish qobiliyatlari rivojlanishiga muvofiq ravishdagi oltita darajaga ajratdi.Unga ko’ra tafakkurning rivojlanishi bilish, tushunish, qo’llash, tahlil, umumlashtirish, baholash darajalarida bo’ladi. Shu har bir daraja quyidagi belgilar hamda har bir darajaga muvofiq fe’llar namunalari bilan ham ifodalanadi, jumladan:Bilish-dastlabki tafakkur darajasi bo’lib, bunda o’quvchi atamalarni ayta oladi, aniq qoidalar, tushunchalar, faktlar va shu kabilarni biladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe’llar namunalari: qaytara bilish, mustahkamlay olish, axborotni etkaza olish, aytib bera olish, yozish, ifodalay olish, farqlash, taniy olish, gapirib berish, takrorlash.Tushunish darajasidagi tafakkurga ega bo’lganda esa, o’quvchi faktlar, qoidalar, sxema, jadvallarni tushunadi. Mavjud ma’lumotlar asosida kelgusi oqibatlarni taxminiy tafsiflay oladi. Bu tafakkur darajasiga muvofiq fe’llar namunalari: asoslash, almashtirish, yaqqollashtirish, belgilash, tushuntirish, tarjima qilish, qayta tuzish, yoritib berish, sharhlash, oydinlashtirish.
32.O’quvchilar bilimini nazorat qilish usullari va ularni takomillashtirish metodikasi.O‘quvchilarning bilim saviyasi va o‘zlashtirish darajasi quyidagi nazorat turlarini o‘tkazish orqali baholanadi:joriy nazorat — so‘rovlar, nazorat ishlari yoki testlar tarzida o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va malakalari muntazam nazorat qilinadi;oraliq nazorat — chorak tamom bo‘lganda va o‘quv dasturining tegishli bo‘limi tugallangandan keyin o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va malakalarini baholash uchun amalga oshiriladi. U yozma nazorat ishi yoki testlar shaklida o‘tkaziladi. Ushbu nazoratda foydalaniladigan materiallar o‘quv fani o‘qituvchisi tomonidan tayyorlanadi.Har bir nazorat turi qanday shaklda o‘tkazilishidan qat’i nazar, besh ballik («5», «4», «3», «2», «1») usulda butun sonlar yordamida baholanadi.O‘quvchilarning nazorat turlari bo‘yicha olgan ballari hamda choraklik (yarim yillik) va yillik (yakuniy) baholari, shuningdek, yillik reyting ko‘rsatkich ballari sinf jurnaliga qayd etiladi.O‘quvchining choraklik (yarim yillik), yillik (yakuniy) baholari va yillik reyting ko‘rsatkich ballari uning tabelida qayd etiladi.
33.Zamonaviy informatika kabineti va uning jihozlanishi, o’quv jarayonida tutgan o’rni, maqsad va vazifalari. Informatika xonasi - bu umumo‘rta maktablar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarning o‘quv-tarbiyaviy qismi bo‘lib, o‘quv hisoblash texnikasi jamlamasi (O‘XTJ) bilan, o‘quv ko‘rsatish qo‘llanmalari, o‘quv jihozlari, mebellar va informatika kursi bo‘yicha nazariy hamda amaliy darslarni o‘tkazishga mo‘ljallangan kabinet.Informatika xonasidagi darslar:o‘quvchilarda kompyuter savodini shakllantirish,o‘quvchilarni hisoblash texnikasini ishlab chiqarishda, proekt- konstruktorlik tashkilotlari, ilmiy muassasalarda, o‘quv jarayoni va boshqarishda ishlatish bilan tanishtirish, informatika asoslarini o‘rganish jarayonida o‘quvchilarda nazariy fikrlashni rivojlantirish,maktabda o‘quv-ta’lim jarayonini tashkil etishni va o‘qitish uslublarini takomillashtirishga xizmat qilish kerak.Informatika xonasida quyidagilar o‘tkaziladi:informatika darslari va hisoblash texnikasini, kinofilm, diapozitivlar, tablitsa va boshqa o‘quv ko‘rsatish qo‘llanmalaridan foydalanib alohida umumta’lim o‘quv predmetlari, informatika kursi bo‘yicha darsdan tashqari va fakultativ darslar,eksperiment darslar va amaliy mashg‘ulotlar va boshqalar.
35.Informatika bo’yicha mashg’ulot (ma’ruza, amaliy, amaliy va labiratoriya) jarayonlarini rejalashtirish va ularni tahlil qilish Informatikadan nazariy mashg‘ulotlar ma’ruza shaklida olib boriladi. Ma’ruza ta’limning so‘z bilan ifodalanadigan, o‘quv materialini og‘zaki bayon etishni ko‘zda tutadi. Ma’ruza darslari yuksak darajali pedagogik mahorat asosida tashkil etiladi. Ma’ruzadan fan, o‘quv predmeti asoslari borasidagi ma’lumotlar berilib qolmasdan, balki o‘quvchilarning ijtimoiy-g‘oyaviy jihatdan tarbiyalab borish talab etiladi.Ma’ruza jarayonida asosiy e’tibor o‘quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga, bilim va faoliyat malakasini oshirishga qaratiladi. Axborot texnologiyalari darslarida ma’ruzaning ma’ruza-suhbat, ma’ruza-munozara turlaridan keng foydalaniladi. Kasb-hunar kollejlarida ma’ruza darslari 80 daqiqa, ya’ni ikki akademik soatdan iborat bo‘ladi.Informatika rejasini aniq o‘ylashi, e’lon qilishi kerak. Reja bandlarining barchasida yakun va xulosalarning izchil bayon qilinishida uyg‘unlik bo‘lmog‘i lozim. Har bir ma’ruza darsi tushuntirib bo‘lingach, o‘quvchilar bilan savol-javob o‘tkaziladi. Mavzu yuzasidan foydalanish lozim bo‘lgan adabiyotlar ro‘yxati taqdim etiladi.Axborot texnologiyalari fani o‘qituvchi ma’ruzani bayon etishda tushunarlilik, atamalarni tushuntirish, misollar va illyustratsiyani tanlash, ko‘rsatmalilikni xilma-xil vositalari (elektron plakat, elektron slayd, elektron darslik, elektron kitob va h.k )dan foydalanishi ahamiyatlidir. Ma’ruzani shunday bayon etish kerakki, tinglovchilar o‘zlari uchun zarur o‘rinlarni qayd eta olish imkoniyati bo‘lishi lozim.Ҳозирги вақтда маъруза жараёнида ҳам ўқитишнинг ноанъанавий усулларидан кенг фойдаланилмоқда. Улар қаторига муаммоли маъруза, маъруза-маслаҳат, маъруза-матбуот конференция, маъруза-икковлон, маъруза-суҳбат, маъруза-мунозара, маъруза-тадқиқот, маърузада тескари алоқа усулини қўллаш, визуал маъруза ва бошқалар киради.
23.Informatika o'qitish metodikasiva uni takomillashtirish. Informatika o‘qitish metodikasi» fani umumta’lim maktab, akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari», «Informatika va axborot texnologiyalari» fanlarini o‘qitish qonuniyatlarini tadqiq qiluvchi bo‘lim hisoblanadi.Informatika fanini o‘qitish quyidagi maqsadni ko‘zda tutadi: Bo‘lajak o‘qituvchilarni informatika fanini ijodiy o‘qitish va o‘zlarining amaliy faoliyatlarida yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini qo‘llash bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalari bilan qurollantirish; Bo‘lajak o‘qituvchilarni informatika sohasi bo‘yicha turli-tuman shakldagi sinf va sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish va o‘tkazishga tayyorlash; Bo‘lajak o‘qituvchilarni ta’lim sohasini axborotlashtirishning yo‘llari va ulkan istiqbollari haqidagi tasavvurlarini rivojlashtirish hamda chuqurlashtirish.
24.Informatika o'qitish metodikasi fanining asosiy tushunchalari, maqsadi va vazifalari. Informatika o’quv pryedmyeti sifatida informatika fani va uning rivoji bilan uzviy bog’liq. Shuning uchun «Informatika va axborot texnologiyalarini o‘qitish nazariyasi va metodikasi» fani birinchi navbatda informatika fanining myetodologiyasiga asoslanadi. O’zining xulosalarida u ta’lim va tarbiyaning umumiy tamoyillariga tayanadi. Ma’lumki, ushbu tamoyillar pyedagogika va didaktika tomonidan ishlab chiqiladi. Bundan tashqari, «Informatika va axborot texnologiyalarini o‘qitish nazariyasi va metodikasi» fani fiziologiya va psixologiya fanlari tomonidan qabul kilingan qonuniyatlardan ham byevosita foydalanadi.Ta’lim-tarbiyaning asosiy maqsadlaridan biri b´lgan informatikaning fan sifatida o’ziga xosligi, uning zamonaviy fanlar tizimida tutgan o’rni va ahamiyatidan, hozirgi jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kyelib chiqqan holda «Informatika» fanini o’qitishning maqsadlarini quyidagicha byelgilash mumkin:o’quvchilarda kompyutyer savodxonligini shakllantirish;o’quvchilarda axborotga ishlov byerish, uzatish va undan foydalanish jarayonlari haqidagi bilimlar asoslarini mustahkam va ongli o’zlashtirib olishlarini ta’minlash;o’quvchilarga dunyoning zamonaviy ilmiy ko’rinishini shakllantirishda axborot jarayonlarining ahamiyatini, jamiyatning rivojida yangi axborot va kommunikatsion tyexnologiyalarning ahamiyatini ochib byerish;komp’yutyerlardan ongli va ratsional foydalanish ko’nikmalarini shakllantirish.
25.O‘zbekistonda bu fanning o‘qitishning rivojlantirilishi. 1-mаktаbgаchа tа’lim.2-bоshlаng’ich tа’lim (infоrmаtikаning prоpеdеvtik kursi).3-umumiy o’rtа tа’lim (5-9 sinflаr, tаyanch tа’lim).4-аkаdеmik litsеy vа kаsb-hunаr tа’limi (tаyanch tа’lim).5-bаkаlаvriаt.6-mаgistrаturа.7-аspirаnturа, dоktоrаnturа, аd’yunkturа.8-mаlаkа оshirish vа qаytа tаyyorlаsh.Mаktаbgаchа tаrbiya, umumo’rtа tа’lim, o’rtа mаµsus, kаsb-ќunаr tа’limi vа undаn kеyingi tа’lim bоsqichlаrini o’z ichigа оlgаn vа infоrmаtikа vа dаsturiy tа’minоt bo’yichа mutахаssis bo’lmаgаnlаrgа mo’ljаllаngаn «Infоrmаtikа» fаni pеdаgоgikаmiz uchun yangi bo’lgаn nizоm vа qаrаshlаr sistеmаsigа аsоslаngаn:- kаdrning butun «ќаyotiy tsikli» ќisоbgа оlinishi kеrаk;- infоrmаtikа yo’nаlishidаgi fаnlаrni o’qitish dunyoning ќоzirgi ќоlаti vа rivоjlаnish istiqbоllаrini ќisоbgа оlgаn ќоldа tа’lim mаzmunidаgi o’zgаrishlаrni аks еttirishi kеrаk;- infоrmаtikа vа dаsturiy tа’minоt bo’yichа mutахаssis bo’lmаgаnlаrgа dаsturlаshni o’rgаtish zаruriyatidаn vоz kеchish lоzim;- infоrmаtikа yo’nаlishidаgi fаnlаrni o’qitish didаktik spirаl tаmоyili аsоsidа qurilishi kеrаk;- ishlаb chiqilаyotgаn o’quv kurslаri mаzmunining yangiligi vа dоlzаrblik muddаtini uzаytirishni ахbоrоtni qаytа ishlаsh tаmоyillаrigа urђu bеrish аsоsidаginа аmаlgа оshirish mumkin;- shахsni o’qitish, tаrbiyalаsh vа rivоjlаntirish sifаtlаrini kаfоlаtlаshgа yo’nаltirilgаnlik;- o’qish vаqti rеsurslаrini o’quvchilаrning tаfаkkurini rivоjlаntirish, o’quv ijоdiy fаоliyatini tаshkil еtish fоydаsigа qаytа tаqsimlаsh.
26.Maktablarda, kasb-hunar kollejlarda akademik litseylarda va oliy o’quv yurtlarida informatika fanini o’qitishning uzluksiz tizimi. O‘zbekiston Respublikasining mustaqil davlat maqomiga ega bo‘lishi, o‘ziga xos va o‘ziga mos iqtisodiy rivojlanish yo‘lini tanlashi ta’lim tizimida tub islohotlarni amalga oshirish, kadrlar tayyorlash tuzilmasi va mazmunini qayta ko‘rib chiqish zaruratini tug‘dirdi. Shu munosabat bilan qabul qilingan «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» islohotlarning ko‘lami va hususiyatlarini o‘zida aks ettirdi.Ta’lim sohasidagi islohotlar zaminidagi g‘oyani amalga oshirish bir qator muhim omillarga bog‘liq. Ular orasida shunday murakkab muammolar borki, bu muammolarni muvaffaqiyatli hal etmay turib tub o‘zgarishlar samarasi haqida gap bo‘lishi ham mumkin emas. Mana shunday muammolardan biri «Informatika» yo‘nalishini tashkil etuvchi «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari», «Informatika», «Informatika va axborot texnologiyalari» kabi kurslarni o‘qitish muammosidir.
27.Ilmiy tizimli va izchil bayon qilish, tushunarlilik, ko’rgazmalilik, nazariyaining amaliyot bilan bilan bog’lanishi va faollik tamoyillari.Mavzuni ilmiy bayon qilish masalasi bilan uzviy bog‘liqlikda turgan masala – bu mavzuni tizimli va izchil bayon qilishdir. Informatika o‘quv predmeti bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan faktlar va ta’riflar yig‘indisidan emas, balki o‘quvchilar oldida aniq ketma-ketlikda ochib beriladigan bilimlar majmuasidan iborat bo‘lishi lozim. Ushbu tamoyil amaliyotda quyidagi asosiy qoidalar yordamida amalga oshiriladi:«Informatika» kursi turli mavzularining o‘zaro aloqalarini ko‘rsatuvchi sxema va klasterlardan foydalanish. Oldin o‘zlashtirilganlarni takrorlash va takomillashtirish.Oldingi o‘tilgan materialni shu darajada esga olish lozimki, u yangi materialni tushuntirish uchun yetarli bo‘lsin. Tushunarlilik tamoyili ko‘p yillik o‘qitish amaliyoti tomonidan ishlab chiqilgan talablardan kelib chiqadi. Har hil ilmiy mazmuni bayon qilishda o‘quvchining yoshi, rivojlanishi va mavjud vaqt qat’iy hisobga linishi lozim. O‘quvchiga ta’limning har bir bosqichda shunday va shunga o‘xshagan material berilishi kerakki, u o‘zining rivojlanishi darajasiga ko‘ra ushbu materialni qamrab olishi va o‘zlashtirishi mumkin bo‘lsin. Har bir bosqichdagi savollar doirasi qat’iy chegaralangan bo‘lishi shart.Ko‘rgazmalilik Ko‘rgazmalilik tamoyili boshqa fanlarni o‘qitishdagi kabi, informatikani o‘qitish jarayonida ham asosiy va muhim hisoblanadi. Ushbu tamoyil qadim zamonlardan beri qo‘llanib kelinayotgan mashhur o‘qitish tamoyillaridan biridir.
28. Informatika o’qitishning tashkiliy shakllari, oquv metodik va dasturiy ta’minoti. Informatika fanini o’qitish shakli deganda biz ta’lim jarayonida sodir bo‘ladigan tashqi sharoitlar majmuini tushunamiz.O‘qitish shakllari ta’lim texnologiyasining elementi sifatida. O’qitishning individual shaklida o‘quvchilarning individual xususiyatlari, qiziqishi, qobiliyatlaridan kelib chiqib topshiriqlarni bajarishlari tushuniladi. Bu shakldan informatika sohasidagi fanlardan laboratoriya, mustaqil ish, kurs ishini bajarishda va darsning ixtiyoriy bosqichida didaktik topshiriqlarni bajarishda, yangi bilimlarni o‘rganishda, o‘rganilgan bilimlarini mustahkamlash, umumlashtirish va takrorlashda foydalanish mumkin
29.Operatsion tizimlar va Windows OT ning asosiy mavzularini o’qitish metodikasi Operatsion tizim - bu maxsus dastur bo’lib, budasturning asosiy vazifasi - kompyuter ishini boshqarish,kompyuter va foydalanuvchi o’rtasida muloqotni o’rnatish,tashqi qurilmalar ishlash holatlarini sozlash va ular bilanmuloqotni o’rnatish, har xil dasturlarni ishga tushirish vaularning ishlash holatlarini ta‘minlash.Operatsion tizimlardan eng taniqlilari bu Microsoftfirmasining MS-DOS, Windows operatsion tizimlari,Apple firmasining Macintosh – MacOS operatsion tizimi,Unix va Linux operatsion tizimlari.Hozirgi kunda bir necha operatsion tizimlar mavjud. Ular nafaqat ichqi ta’riflar bilan, balki tashqi ta’riflar bilan farq qilinadi. Eng tarqalgan Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan Windows operatsion tizimining bir necha o‘ziga xos xususiyatlariga ega bir necha versiyalari mavjud. Zamonaviy mutahassis hozirgi paytda mavjud operatsion tizimlardan foydalanishni va ularga xo xususiyatlarni bilishi kerak.«Мой компьютер» ilovasi «Мой компьютер» ilovasi kompyuterdagi ma’lumotlar-ning faylli strukturasini ko‘rish, disklarni formatlash, yangi jild ochish, disklar, jildlar va fayllarni ochish, nusxa ko‘chirish, joyini o‘zgartirish, yo‘qotish kabi ishlarni bajaradi. a) «Мой компьютер» ilovasini ishga tushirish uchun ish stolidan «Мой компьютер» obyekti ustida sichqoncha tugmachasi ikki marta ketma-ket bosiladi. Bunda ekranga «Мой компьютер» darchasi chiqib, bu darchaning asosiy qismida kompyuter, joriy disk yoki joriy jildga tegishli obyektlar ro‘yxati ko‘rinadi. b) «Мой компьютер» ilovasining interfeysi.Darchaning yuqori qismida bosh menyu joylashgan bo‘lib, barcha amallar shu menyu yordamida bajarilishi mumkin . Ko‘p uchraydigan amallarning bajarilishini tezlashtirish maqsadida uning ostidagi piktografik menyudan foydalaniladi.
40..Mustaqil ta’limning samaradorligini ta’minlash usullarini tashkillashtirish.Talabaning mustaqil ishi(SRS) – talabaning mustaqil diyalnisg-o‘qishi bo‘lib, uni ilmiy-pedagogik xodim talaba bilan birgalikda rejalashtiradi, lekin talaba uni o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarga muvofiq hamda ilmiy-pedagogik xodimning metodik rahbarligi va nazorati ostida uning bevosita ishtirokisiz bajaradi. ishtirok etish.Fanni o'rganishda ratsional vositalar muhim rol o'ynaydi: mustaqil ishni tashkil etish usullari, mehnat sharoitlari, kundalik tartib, ish texnikasi va boshqalar.O'quv fanini o'rganishda talabalarning mustaqil ta'lim olishining quyidagi turlari ajratiladi:Ma'ruzalarni tinglash, seminarlarda qatnashish, amaliy va laboratoriya ishlarini bajarish;Ma'ruzalar va seminarlar uchun mavzularni ishlab chiqish, sirtqi bo'lim talabalari tomonidan amaliy va laboratoriya ishlarini bajarish (WFD) Referat va kurs ishlarini tayyorlash, dissertatsiya yozish; Modulli nazorat va sinovlarga tayyorgarlik; Ta’lim tizimi sifati va samaradorligini oshirishning asosiy usul-laridan biri o’quv jarayonida zamonaviy axborot kommunikasion texnologiyalarni, shu jumladan multimediyali o’quv kurslarini qo’llash, o’qituvchi va o’quvchining interfaol o’zaro aloqalarini ta’minlash, multimediali o’quv kurslari va darsliklarini ishlab chiqishda yuqori malakali kadrlarni jalb etishdan iborat bo’ladi. Multimedia axborotlarni har xil ko’rinishlarda tasvirlash va dinamik obrazlarini yaratish, uni ko’rish va eshitish organlari orqali qabul qilish va tasavvur etish imkoniyatlarini yaratadi.
41.Umumta’lim maktablarida Matematika va informatika o’qitishdagi muammolar va ularni hal qilish usullari. Maktabda kompyuter fanini o'qitish muammolari va istiqbollari haqida gapirishdan oldin, biz asosiy muammoni ko’rib chiqishimiz zarur. Yani o’quvchilar ongida informatikaning fan sifatidagi o’rni hamda uning boshqa tarmoqlarining maqsad va vazifalari haqidagi tushunchalarini rivojlantirishdir. Internet, ijtimoiy tarmoqlar, bloglar, elektron kutubxonalar, elektron kitoblar va raqamli audio-video-foto, mobil telefonlar, tezkor xabarlar jo’natish vositalari, IP telefoniya, PDA va kommunikatorlar bilan tanishtirish orqali zamonaviy o’quvchilar tasavvurida 20 yil avval biz axborot vakumida yashagan ekanligimizni, ijtimoiy, geografik, siyosiy to’siqlardan boshqa hech narsa mavjud bo’lmaganligini hosil qilamiz.Informatika - bu umumta'lim fanidir va unga tizimli nuqtai nazardan qarash kerak, bu o'rta ta'limning o'ziga xos xususiyatlari va vazifalari bilan belgilanadi. Informatikani fan sifatida qabul qilinishining qiyinchilik tomoni shundaki undagi masalalar fizika, matematika, astronomiya fanlariga ham tegishlidir va informatika fanlararo aloqadorlikka ega. Bugungi kunda bolalar faqatgina kompyuter mavjudligini bilish bilan cheklanib qolmasliklari kerak, u haqida faqatgina tasavvurga ega bo’lmay, balki u erkin ishlashlari, ushbu texnikani qo'llashni bilishlari kerak. Informatika - bu ob'ektlar yoki jarayonlar haqida emas, balki ularni avtomatlashtirish, yaratish va faoliyatining usullari, vositalari va texnologiyalari haqidadir. Bu fan nafaqat uning chuqur o'rganilishini, balki o'z bilimlarini modernizatsiya qilish bo'yicha bilim va ko'nikmalarni amaliy qo'llay olishni hamda olingan bilimlarni optimallashtirishni ta'minlaydi. Informatika darslarida dunyoni tizimli qabul qilish, tabiatdagi va ijtimoiy sohalardagi xodisalarni umumiy aloqadorligini isloh qilish tasavvurlari rivojlanadi. Uning darajasi asosan axborotni tezda qayta ishlash va unga asoslanadigan qarorlar qabul qilish qobiliyati bilan belgilanadi, bu o’quvchilar uchun qo'shimcha imkoniyatlar talab qiladi.
42.Ta’lim muassasalarida matematika o’qitishda guruhli va an’anaviy o’qitish texnologiyalarini qo’llash samaradorligini qiyosiy o’rganish.An`anaviy dars — muayyan muddatga mo`ljallangan, ta`lim jarayoni ko`proq o`qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat ta`lim modelidir. O`quv materiali yangi va ancha murakkab bo`lganda, an`anaviy dars — ko`p hollarda ta`lim jarayonining birdan — bir metodi bo`lib qolmoqda.Ma`lumki, an`anaviy darsda ta`lim jarayonining markazida o`qituvchi turadi. SHu bois, ba`zida an`anaviy darsni markazida o`qituvchi turgan o`qitish usuli deb ham atashadi.An`anaviy dars o`tish modelida ko`proq ma`ruza, savol —javob, amaliy mashq kabi metodlardan foydalaniladi. SHu sabab, bu hollarda an`anaviy dars samaradorligi ancha past bo`lib, o`quvchilar ta`lim jarayonining passiv ishtirokchilariga aylanib qoladilar.Hamkorlikdagi faoliyat usuli deganda, o’qituvchi bilan o’quvchining birgalikdagi hatti-harakatlarining tizimini tushunish kerak. Bunday xatti-harakat o’qituvchining o’quvchiga ko’rsatadigan yordamidan boshlanadi;O’quvchilarning faolligi asta-sekin o’sib borib, butunlay ularning o’zi boshqaradigan amaliy va aqliy harakatiga aylanadi; o’qituvchi bilan o’quvchi o’rtasidagi munosbata esa sheriklik pozitsiyasi xususiyatiga ega bo’ladi.
43.Matematika o’qitish usullari va yangi pedagogik texnologiyalarMatematikani o'qitishda texnologiyadan foydalanishning kengaytirilganligi o'quv jarayonini yanada moslashtirishga imkon beradi. Ikkala o'quvchi bir-biriga o'xshash emasligi sababli, texnologiya individual talabalarga, ayniqsa, ularning shaxsiy ehtiyojlari uchun foydali bo'lgan tarkib va yordamlarni taqdim etishi mumkin. Bolalar darslarni, o'quv qo'llanmalarni, ekran yozuvlarini va boshqa o'quv vositalarini o'z qurilmalarida va o'zlarining tezligida ko'rishlari mumkin. Shunday qilib, agar bitta talaba hanuzgacha mavzuda adashib qolgan bo'lsa, boshqasi qo'shimcha muammolarga tayyor bo'lsa, texnologiya har biriga tegishli keyingi qadamni qo'yishga imkon beradi.Hozirgi kunda matematika darslarida foydalaniladigan inrefaol metodlardan ba'zilarini ko'rib chiqamiz."Fikriy hujum" metodi. Mazkur metod o'quvchilarning darslar jarayonidagi faolliklarini ta'minlash, ularni erkin fikr yuritishga rag'batlantirish hamda bir xil fikrlash inertsiyasidan ozod etish, muayyan mazvu yuzasidan rang-barang g'oyalarni to'plash, shuningdek, ijodiy vazifalarni hal etish jarayonining dastlabki bosqichida paydo bo'lgan fikrlarni yengishga o'rganish uchun xizmat qiladi.Klaster" metodi. Klaster (g'uncha, bog'lam) metodi pedagogik, didaktik strategiyaning muayyan shakli bo'lib, u o'quvchilarga ixtiyoriy muammolar xususida erkin, ochiq o'ylash va shaxsiy fikrlarni bemalol bayon etish uchun sharoit yaratishga yordam beradi. Mazkur metod turli xil g'oyalar o'rtasidagi aloqalar to'g'risida fikrlash imkoniyatini beruvchi tuzilmani aniqlashni talab etadi. "Charxpalak" metodi. "Charxpalak" texnologiyasidan o'quv mashg'ulotlarining barcha turlarida, dars boshi va oxirida, biror bo'lim tugatilganidan keyin, o'tilgan mavzularni o'zlashtirganlik darajasini baholashda, takrorlash, mustahkamlash, oraliq va yakuniy nazoratlarni o'tkazishda foydalanish mumkin. Mashg'ulotlarni yakka va guruh shaklida tashkil etsa bo'ladi.
44.Ta’lim samaradorligini oshirishda grafik organayzerlardan foydalanish maqsadi, mazmuni, metod va vositalari.Grafik organayzerlar (tashkil etuvchi) – fikriy jarayonlarni ko’rgazmali taqdim etish vositasi hisoblanadi.Grafik organayzerlar (tashkil etuvchi) – fikriy jarayonlarni ko’rgazmali taqdim etish vositasi hisoblanadi.Grafik organayzer quydagi turlarga bolinadi:Malumotlarni tarkiblash va tarkibiy bolib chiqish, o’rganilayotgan tushunchlar (voqea va hodisalar, mavzular) o’rtasidagi aloqa va o’zaro bog’liqlikni o’rnatish usul va vositalari: Klaster, Toifalash jadvali, Insert, B/B/B jadvali.Interfaol grafik organayzerlar: “Baliq skeleti”, “BBB”, “Konsteptual jadval”, “Venn diagrammasi”, “T-jadval”, “Insert”, “Klaster”, “Nima uchun?”, “Qanday” va b. Interfaol grafik organayzerlarni ajratishda bunday mashg’ulotlarda asosiy fikrlar turli grafik shakllarda yozma ko’rinishda ifodalanishiga asoslaniladi. Aslida bu grafik organayzerlar bilan ishlash ham ko’proq jihatdan interfaol ta’lim metodlariga tegishli bo’lib, ularning orasida boshqa farqlar yo’q.
45.Matematika o’qitishning prinsiplari va usullari. matematika o’qitish prinsiplari1.Pedagogikada umumiy ta’lim prinsiplarini matematika o’qitish jarayoniga qo’llash maktab va umuman o’quv yurtlarida matematika o’qitishga ko’yiladigan yagona talablar majmuasidan iborat. Boshkacha aytganda, matematika o’qitishga jamiyat va fan ko’yadigan asosiy talablarni o’z ichiga oladi. Matematika o’qitish uslubiyati bu prinsiplarni quyidagicha belgilaydi: [2,3,1] a) ilmiylik; b) tarbiyaviylik; v) ko’rgazmalilik; g) onglilik va faollik; d) puxta o’zlashtirish; ye) sistemalilik va ketma-ketlilik;j) moslik; z) tabaqalashtirish va individuallashtirish. Umuman olganda, matematika o’qitish prinsiplari maktabda o’qitish- ning jamiyat talablariga mos ravishda qanday amalga oshirilishi va bunda asoslaniladigan asosiy talablarni o’z ichiga oladi. Ilmiylik prinsipi matematika o’qitish mazmunining ilmiy bo’lishi, matematikaning xozirgi axvoli va uning rivojlanishini obyektiv aks ettirishni ifodalaydi. Moxiyati o’qitish mazmuni va o’qitish usullari xozirgi paytdagi matematika fani saviyasi va talablariga mos kelishini ta’minlashdan iborat. Masalan, matematik tushuncha va xukmlarni ifodalashda ilmiy ravishda to’gri yondashish xam bunga kiradi. Bundan tashkari, xar bir matematik xukmga tankidiy o’qitish, u asoslangan bo’lsa xam isbot deb karamaslik, ta’rif va teoremalarni bir-biridan ajrata olish kabi uslubiy jixatlarga e’tibor berish talab etiladi. Masalan, birorta tenglamaning kaysi to’plamda o’rinli ekanligini aniqlashda xakikiy sonlar to’plamidan xam kengrok to’plam kompleks sonlar to’plami xam mavjudligini ta’kidlab o’tish mumkin. Yoki nolinchi daraja, logarifm ta’riflarini tenglik ko’rinishda yozilishi ta’rif ekanligi va ular isbotlanmasligi aytib o’tish mumkin. Ko’pincha masalalar yechimlarini tavsiflashda ularning real amaliy xayotga mos kelish yoki kelmasligini tekshirish xam matematika qo’llanilishi moxiyatini tushunishga imkon beradi.
46.Innovatsion ta’lim vositalari.Innovatsion ta'lim texnologiyasi - bu ta'lim jarayonining samaradorligini oshirish va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hozirgi tendentsiyalariga eng mos keladigan ta'lim faoliyati uchun shart-sharoitlarni yaratish uchun mavjud usullar va vositalarni qandaydir yangi yoki sifat jihatidan yaxshilashni o'z ichiga olgan ta'lim faoliyatini tashkil etish metodologiyasi. jamiyatning.Ta'limdagi innovatsion faoliyat ta'lim sohasidagi innovatsiyalarning paydo bo'lishiga qaratilgan kompleks faoliyatni o'z ichiga oladi. Bu innovatsiyalar ta’lim jarayonini tashkil etishning usul va usullari, ta’lim va tarbiya jarayonida foydalaniladigan resurslar, ilmiy nazariyalar va tushunchalar bo‘lishi mumkin.Innovatsiyalar yangi ilmiy bilimlarni, qandaydir kashfiyotlar, ixtirolarni olishga qaratilgan tadqiqot faoliyatidan foydalanish orqali rivojlanadi. Bundan tashqari, innovatsiyalarning paydo bo'lishi loyihalash ishlarining natijasi bo'lishi mumkin, bunda mavjud ilmiy nazariyalar va tushunchalar asosida amaliy harakatlarni amalga oshirish imkoniyatlarini aks ettiruvchi instrumental va texnologik bilimlar ishlab chiqiladi. Shunday qilib, innovatsion loyihalar yaratiladi, bu esa keyinchalik yangi texnologiyalarning paydo bo'lishiga olib keladi.Innovatsiyalar ta'lim faoliyati jarayonida ham rivojlanadi. O'quv jarayonida talabalarning nazariy va amaliy bilimlarini rivojlantirish amalga oshiriladi, keyinchalik ular innovatsiyalarni yaratish bilan bog'liq bo'lgan amaliy hayotning turli sohalarida qo'llanilishi mumkin.
47.Matematika o’qitishni tashkil etish va zamonaviy matematika darsiMatematika o’qitish jarayonining eng asosiy yo’nalishlari quyidagi to’rt qismdan iborat.– matematik tushunchalar to’plamini bilish;– matematik mulohaza yurita olish;– matematik masala va muammolarni yechish;– matematik tilni egallash.Matematika darslarida zamonaviy metodik vositalardan foydalanish o’qituvchiga mavzuning to’liq o’zlashtirilishiga yordam beribgina qolmasdan, o’quv jarayonida o’quvchilarning o’zlari faol ishtirok etishlarini ham ta’minlaydi. Bu esa matematika fanini o’qitishda ijobiy natijalarga erishish garovi bo’lib xizmat qiladi. O’qitishga qo’yilgan maqsad va rejalashtirilgan natijalarni, asosan, didaktik texnologiyalarning to’g’ri tanlanishi, o’quv jarayonini va o’quv faoliyatini uyushtirish usullarini mulohaza qilib tanlanganligini ta’minlaydi. Ta’lim jarayoning qiziqarli bo’lishi turli didaktik tizimlar majmuining qanday tanlanishiga bog’liq. Zamonaviy darsda milliy merosimiz qadriyatlaridan, madaniyatimizdan unumli foydalanish kerak.Dars tiplari. Uzining didaktik moxiyatiga karab darslar o’z oldiga kuyiladigan maqsadlarni to’la xal etish uchun xar xil turlarga bo’linadi. Darslarni ta`lim-tarbiyaviy vazifasiga ko’ra quyidagi uchta turga ajratish maqsadga muvofiqdir.Yangi mavzu bilan tanishtirish darsi;Olingan bilim va ko’nikmalarni mustaxkamlash darsi;O`quvchilar olgan bilim va ko’nikmalarini nazorat qilish darsi.Undan tashkari tajribali o`qituvchilar uqitish jarayonida o`quvchilar yosh xususiyatlarini va psixologiyasini xisobga olgan xolda darslarning boshqa turlarini (mashq darslari, kombinatsiyalashgan darslar, o’yin darslari va x.k.) xam qo’llab turadilar. Yuqorida sanab o’tilgan dars turlaridan asosiysi o`quvchilarni yangi mavzular bilan tanishtirish darslari bulib, bu darslarni utishda o`qituvchilarga o’z oldiga qo’ygan quyidagi masalalarni xal etadilar.O`quvchilar oldida mavzuni xal etishga yordam beradigan muammoli vaziyat xosil qilib ularga biror bir masalani xal etish vazifasi qo’yiladi;O`qituvchi rejasiga ko’ra zarur bo’lgan kuzatish va tajribasini o’tkazadi, chunki o`quvchilar oldiga qo’yilgan masalani ko’pchilik bo’lib xal etish yo’llarini qidira boshlaydi;O`quvchilarning javoblari Ta`rif, teorema yoki qandaydir qonunga bo’ysunushiga olib keluvchi taxminiy fikrlar umumlashtiriladi;Umumlashtirilgan taxmin o`quvchilar bilan asoslanadi;
49.Respublika ta’lim tizimida Matematika va informatika fanlarini o’qitishning uzluksizligi.Matematika - fan va o’quv predmeti sifatida. “Matematika” so’zi grekcha “bilish, fan” so’zidan olingan bo’lib, bizga qadimgi Yunonistondan yetib kelgan. Bu fan o’z rivojlanish davri mobaynida quyidagi davrlarni bosib o’tgan:1) Matematikaning paydo bo’lish davri - amaliy hisoblashlar va o’lchashlar, son va figura tushunchalari shakllanishi bilan belgilanadi. Bu davrda arifmetika va geometriya kabi matematikaning bo’limlari o’z boshlang’ich asoslariga ega bo’ldi. 2) O’zgarmas miqdorlar davri –eramizgacha VI-V asrlardan boshlanib, bu davrda matematika fani tadqiqot tushunchalariga (son va shakl), usullariga ega bo’lgan mustaqil fan sifatida shakllandi Bu davrda matematikaning yangi sohasi – algebra fani paydo bo’ldi va rivojlandi. Bunda buyuk vatandoshlarimiz Muhammad Al-Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy , Umar Xayyom, Abu Ali Ibn Sino , Ulug’bek , Al-Farg’oniy-larning xizmati katta bo’lgan.3) O’zgaruvchi miqdorlar davri XVII asrdan boshlanib XIX asr birinchi yarmigacha bo’lgan davrni o’z ichiga olib, matematikaning tadbiq qilish sohalari ko’paydi, funksiya va u bilan bog’lik, uzluksizlik va harakat g’oyalari asosiy o’rinni egalladi. Matematik analiz tarkib topdi va takomillashtirildi.4) O’zgaruvchi munosabatlar davrida abstrakt nazariyalar, matematik tuzilmalarning roli oshdi va modellashtirish usuli keng qo’llanila boshlandi. Bu davr XIX asr ikkinchi yarmidan boshlanib to hozirgacha bo’lgan davrni qamrab olib, fanda algebraik strukturalar, yangi nazariya va yo’nalishlarning paydo bo’lishi va rivojlantirilishi bilan harakterlanadi. Hozirgi paytda matematika yanada taraqqiy etib, turli nazariy kashfiyotlar bilan birgalikda uning amaliy tadbiqlari ko’payib bormoqda. Matematika fan sifatida ham, o’quv predmeti sifatida ham yosh avlodga o’rgatilishi talab etiladi.
49.Informatika fanini o’qitishning qiziqtiruvchi va interfaol usullari. Interfaol metodlardan foydalaniladigan o’quv jarayonida o’quvchilar tanqidiy fikrlashga, shart-sharoitlarini va tegishli axborotni tahlil qilish asosida murakkab muammolarni echishga, alternativ fikrlarni chamalab ko’rishga va asosli ravishda qarorlar qabul qilishga, bahslarda ishtirok etishga, boshqalar bilan muloqot qilishga o’rganadilar. Buning uchun darslarda individual, juftli va guruhli ishlar tashkil etiladi, izlanuvchi loyihalar, rolli o’yinlar, ijodiy ishlar qo’llaniladi, hujjatlar va axborotning turli manbalari bilan ish olib boriladi.Interfaol o’qitish tashkilotchilari uchun, sof o’quv maqsadlaridan tashqari quyidagi jihatlar ham muhimdir:- guruhdagi o’quvchilarning o’zaro muloqotlar jarayonida boshqalarning qadriyatlarini tushunib etishi;- boshqalar bilan o’zaro muloqotda bo’lish va ularning yordamiga muhtojlik zaruratining shakllanishi;- o’quvchilarda musobaqa, raqobatchilik kayfiyatlarini rivojlantirish.Interfaol usullar bo’yicha o’qitish tashkil etish jarayonida o’qituvchining bergan topshiriqlari mazmuni o’quvchining tafakkurini rivojlantirish uchun kuchli vositadir. Ushbu topshiriqlar turli xil murakkablik darajalarida bo’lib, o’quvchilarni fikr yuritish, o’ylash, tasavvur qilish, yaratish yoki sinchiklab tahlil etishga undovchi bo’lishi lozim."Aqliy xujum” metodi. Mazkur metod muayyan mavzu yuzasidan berilgan muammolarni hal etishda keng qo’llaniladigan metod sanalib, u mashg’ulot ishtirokchilarini muammo xususida keng va har tomonlama fikr yuritish, shuningdek, o’z tasavvurlari va g’oyalaridan ijobiy foydalanish borasida ma'lum ko’nikma hamda malakalarni xosil qilishga rag’batlantiradi. Ushbu metod yordamida tashkil etilgan mashg’ulot jarayonida ixtiyoriy muammolar yuzasidan bir necha original yechimlarni topish imkoniyati tug’iladi.“Bilaman. Bilib oldim. Bilishni xohlayman” metodi. Sinf o’quvchilari beshta guruhga bo’linadilar, guruhlar nomlanadi. Yozuv taxtasi uch qismga ajratiladi. Birinchi bandning yuqori qismiga «Bilaman», ikkinchi bandning yuqori qismiga «Bilib oldim», uchinchi bandning yuqori qismiga esa «Bilishni xohlayman»degan so’zlar yoziladi. So’ngra o’qituvchi o’quvchilardan mavzu yuzasidan qanday ma'lumotlarga ega ekanliklarini so’raydi va bildirilgan fikrlarni «Bilaman »nomli bandga yozib qo’yadi
50..Mustaqil ta’limni tashkil qilish mexanizmlari.Mustaqil ta'limning turli xil shakllari mavjud bo'lib, bunda asosiy e'tibor talabaning berilgan mavzular (amaliy masalalar, topshiriqlar va keys-stadilar)ni mustaqil ravishda, ya'ni auditoriyadan tashqarida bajarishi, o'qib o'rganishi va shu yo'nalish bo'yicha bilim va ko'nikmalarini chuqurlashtirishiga qaratiladi.Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:- darslik yoki o'quv qo'llanmalar bo'yicha fanlar boblari va mavzularini o'rganish; - tarqatma materiallar bo'yicha ma'ruzalar qismini o'zlashtirish;- mustaqil ishlar, keys-stadilar bilan ishlash;- maxsus yoki ilmiy adabiyotlar (monografiyalar, maqolalar) bo'yicha fanlar bo'limlari yoki mavzulari ustida ishlash;- fanga oid statistik ma'lumotlarni o'rganish, ularni tahlil qilish; - talabaning o'quv-ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog'liq bo'lgan fanlar bo'limlari yoki mavzularni chuqur o'rganish;- faol va muammoli o'qitish uslubidan foydalaniladigan o'quv mashg'ulotlari;- masofaviy (distantsion) ta'lim.Talabaning mustaqil ishi(SRS) – talabaning mustaqil diyalnisg-o‘qishi bo‘lib, uni ilmiy-pedagogik xodim talaba bilan birgalikda rejalashtiradi, lekin talaba uni o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarga muvofiq hamda ilmiy-pedagogik xodimning metodik rahbarligi va nazorati ostida uning bevosita ishtirokisiz bajaradi. ishtirok etish.Fanni o'rganishda ratsional vositalar muhim rol o'ynaydi: mustaqil ishni tashkil etish usullari, mehnat sharoitlari, kundalik tartib, ish texnikasi va boshqalar.O'quv fanini o'rganishda talabalarning mustaqil ta'lim olishining quyidagi turlari ajratiladi:Ma'ruzalarni tinglash, seminarlarda qatnashish, amaliy va laboratoriya ishlarini bajarish;Ma'ruzalar va seminarlar uchun mavzularni ishlab chiqish, sirtqi bo'lim talabalari tomonidan amaliy va laboratoriya ishlarini bajarish (WFD)Referat va kurs ishlarini tayyorlash, dissertatsiya yozish;Modulli nazorat va sinovlarga tayyorgarlik;
51 O’quvchilarbilimininazoratqilishusullari.O‘quvchilarning bilim saviyasi va o‘zlashtirish darajasi quyidagi nazorat turlarini o‘tkazish orqali baholanadi:joriy nazorat — so‘rovlar, nazorat ishlari yoki testlar tarzida o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va malakalari muntazam nazorat qilinadi;oraliq nazorat — chorak tamom bo‘lganda va o‘quv dasturining tegishli bo‘limi tugallangandan keyin o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va malakalarini baholash uchun amalga oshiriladi. U yozma nazorat ishi yoki testlar shaklida o‘tkaziladi. Ushbu nazoratda foydalaniladigan materiallar o‘quv fani o‘qituvchisi tomonidan tayyorlanadi.Har bir nazorat turi qanday shaklda o‘tkazilishidan qat’i nazar, besh ballik («5», «4», «3», «2», «1») usulda butun sonlar yordamida baholanadi.O‘quvchilarning nazorat turlari bo‘yicha olgan ballari hamda choraklik (yarim yillik) va yillik (yakuniy) baholari, shuningdek, yillik reyting ko‘rsatkich ballari sinf jurnaliga qayd etiladi.O‘quvchining choraklik (yarim yillik), yillik (yakuniy) baholari va yillik reyting ko‘rsatkich ballari uning tabelida qayd etiladi.Baholash o‘quvchini sinfdan-sinfga o‘tkazish uchun asos bo‘ladi. Choraklik va yillik baho chiqarish Yakuniy baho Yuqori sinfga o‘tkazish Qayta topshirish choraklikmaktaboraliq nazoratyakuniyyillik Normativ hujjatlar 5 — 9-sinf o‘quvchilarining bilimlari sifatini nazorat qilishning reyting tizimi to‘g‘risida Nizom
52 Operatsionsistemalar va Windowsdanfoydalanishnio’rgatishmetodikasi.Operatsion sistemada yangi gibernatsiya va tiklash tizimi yangilanadi.Windows 8 OTning xafsizligining yangi funksialariga bir qator o`zgarishlar amalga oshirildi.Windows 8 Operatsion sistemaning oldingi operatsion tizimlariga qaraganda yuklash va o`chirish vaqtlari qisqartiriganligi.Yana bir yangiliklarga ko`ra, operatsion tizim web-kamera orqali foydalanuvchi yuzini aniqlab beradi. Windows 8 da pusk menyusi ham o`ziga hos ko`rinishga ega ekanligida.Operatsion sistemaning Yana bir e’tiborli tomoni energiya iste`moliga va samardorligiga moslashtirilganligi.Windows 8 da xafsizlik tamirlovchi asboblar bo`ladi, ular diagnostika qilishadi va xatolarni olib tashlashadi.Operatsion sistemaning yana muhim yangi imkoniyatlaridan biri“Tizimni chiqarib yuborish” xizmati bo`lib, u Windows 8 dagi butun foydalanuvchi faylarini saqlab qaytadan o`rnatishga yordam beradiWindows 8 operatsion tizimida quydagi yangi o`zgarishlarni ko`rish mumkin
53. “Matnprotsessoribilanishlash” mavzusinio’qitishmetodikasiMicrosoft Word (qisqacha MS Word, WinWord yoki Word) – matnli ma’lumotlarni yaratish, koʻrish va tahrir qilish uchun moʻljallangan matn muharriridir yoki matn protsessori. Microsoft korporatsiyasi tomonidan Microsoft Office paketi tarkibida chiqariladi. Ilk versiyasi Richard Brodi tomonidan 1983-yil IBM PC uchun yozilgan. Keyinroq Apple Macintosh (1984), SCO UNIX va Microsoft Windows (1989) uchun ishlab chiqilgan. Amaldagi versiyasi Windows va MacOS uchun moʻljallangan Microsoft Office Word 2016 hisoblanadi.Microsoft Word yaratilishida “Xerox PARC” taqdqiqot markazi tomonidan ishlab chiqilgan Bravo – original grafik interfeysga ega matn protsessori katta oʻrin tutadi. Bravo asoschisi Charlz Simoni PARCni 1981-yil tark etgan. Wordning MS-DOS uchun taqdimoti 1983-yil oxirida boʻlib oʻtdi. Bu tovar bozorda yomon kutib olindi.Biroq 1985-yil Macintosh uchun moʻljallangan versiyasi qoʻlma-qoʻl boʻlib keng tarqala boshladi. Ikki yildan soʻng Macintosh uchun Word 3.01 versiyasi ishlab chiqildi. Macintosh uchun moʻljallangan boshqa dasturiy ta’minotlar kabi Word ham toʻliq WYSIWYG-muharrir edi (“what you see is what you get” tamoyili – “nima koʻrsam, shuni olaman”).
54. “Excel dasturibilanishlash” mavzusinio’qitishmetodikasiMICROSOFT EXCEL dasturi.EXCEL 5.0 programmasi MICROSOFT OFFISE paketiga kiradi.U WINDOWS operatsion qobig’i boshqaruvida elektron jadvallarni tayyorlash va qayta ishlashda ishlatiladi. EXCEL xujjatlari, ya’ni qayta ishlash ob’ektlari bo’lib ixtiyoriy nomli ,.XLS kengaytmali fayl xisoblanadi.Bunday fayl ishchi kitob deb ataladi.Хar bir XLS fayliga 1 dan 255 tagacha elektron jadvallar joylashtirish mumkin, ularning har biri ishchi varaq deb ataladi. Ishchi varaq va xujjat bir ma’noda ishlatiladi.Elektron jadval kompyuter xotirasida joylashgan 1 dan 16384 gacha raqamlangan satrlardan va lotin xarflari A,B,..., Z,AA ,AB,... deb raqamlangan 256 ta ustundan iborat.Ustun va satrlar kesishish joyida yacheyka (katak) joylashgan. Ixtiyoriy katakka boshlangichqiymatlar son yoki matn shuningdek ixtiyoriy axborotni xisoblash uchun formula kiritish mumkin.Ustun kengligini va satr balandligini o’zgartirish mumkin. EXCELni kompyuterga o’rnatishda,o’z talabi va shaxsiy kompyuter quvvatidan kelib chiqib foydalanuvchi o’rnatishning bir yoki bir nechta variantlarni tanlashi mumkin, bular minimal, tanlanma,standart,to’la.1. 1. EXCEL dasturini ishga tushirish va tugatish tartibi.EXCEL belgisi MICROSOFT OFFISE panelida bo’ladi,belgi ustiga qo’yilib ,chap tugma 2marta tez bosiladi.Dasturni yopish uchun quyidagi usullarning biridan foydalaniladi:1) Sistema menyusi belgisiga ikki marta bosiladi,2) Sistema menyusi ochilib undan buyrug’i tanlanadi,3) ALT- F4 klavishi bosiladi,4) CTRL+ESC klavishlari bosilib muloqot oynasi chaqiriladi, undan yopilayotgan oyna nomi yozilgan satr ajratiladi va tugmasi bosiladi.Agar EXCEL oynasini yopish vaqtida foydalanuvchi xujjatga o’zgartirish kiritish va uni faylda saqlamagani ma’lum bo’lsa, ekranga muloqot oyna chiqadi.Shundan keyin o’zgarishni faylda saqlash (yes ),yoki ishni davom ettirish (cancel-) mumkin.
55. “Taqdimotyaratish” mavzusinio’qitishmetodikasi Taqdimot yaratish uchun asosan biz Microsoft PowerPoint dasturidan foydalanamiz.Microsoft PowerPointunivеrsal, imkoniyatlari kеng bo’lgan, ko’rgazmali grafikaamaliy dasturlarisirasiga kiradi va matn, rasm, chizma, grafiklar, animatsiya effеktlari, ovoz, vidеorolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni yaratishimkonini bеradi.Slayd—ma'lum bir o’lchamga ega bo’lgan muloqot varaqlari hisoblanadi.Unda biror maqsad bilan yaratilayotgan namoyish elеmеntlari joylanadi.Slaydlar kеtma-kеtligidan iborat tayyor ko’rgazmanikompyutеr ekranida, vidеomonitorda, katta ekrandanamoyish qilish mumkin.Ko’rgazmani tashkil qilish —slaydlar kеtma-kеtligini loyihalash va jihozlash dеmakdir.Taqdim etish axborottеxnologiyasining samaradorligi ko’p jihatdan taqdim etuvchi shaxsga, uning umumiy madaniyati, nutq madaniyati va x.k.larga bog’liq ekanligini ham unutmaslik lozim.PowerPoint dasturi MICROSOFT firmasining WINDOWS qobig’iostida yaratilgan bo’lib, ushbu dastur prеzеntatsiyalar (taqdimot qilish, ya'ni tanishtirish) bilan ishlash uchun eng qulay bo’lgan dasturiy vositalardan biridir. Bu dastur orqali barcha ko’rgazmali kurollarni yaratish va ba'zi joylarda esa ma'lumotlar bazasi sifatida ham qo’llash mumkin. Ayrim hollardabu dasturdan multimеdia vositalarini boshqarish va ularni qo’llab, namoyish etuvchi qurilmalarga yuborish vazifalarini ham bajarish mumkin. Dasturdagiasosiy tushunchalar bu — slayd va prеzеntatsiya tushunchalaridir.
56 Internet tizimidansamaralifoydalanishnio’rgatishmetodikasi Masofaviy ta'lim (keyingi o'rinlarda - DL) - bu ilmiy-texnik inqilobning yuqori texnologiyali mahsuloti bo'lib, u talabalarga xizmat ko'rsatishda marketing yondashuvi g'oyasini keng qo'llaydi, bu uning butun dunyo bo'ylab faol tarqalishini tushuntiradi. Bugungi kunda masofaviy ta'lim kompyuter va Internet ta'lim texnologiyalarini o'z ichiga oladi. Zamonaviy texnologiyalar o'zaro ta'sir ishtirokchilari, talabalar va o'qituvchi o'rtasidagi bog'lovchi bo'lib, ular bir-biridan minglab kilometrlar bilan ajralib turadi. Trening korporativ tarmoqda, Internet orqali, elektron pochta orqali va boshqa zamonaviy aloqa vositalari yordamida olib boriladi.Masofaviy ta'lim tizimi shaxsiy kompyuter (keyingi o'rinlarda - ShK) va Internet tarmog'iga kirishdan foydalangan holda zarur ko'nikmalar va yangi bilimlarni egallash imkonini beradi. Shaxsiy kompyuterning joylashuvi muhim emas, shuning uchun siz uyda, ishda, DL markazlaridan birining onlayn sinfida, shuningdek, Internetga ulangan shaxsiy kompyuter mavjud bo'lgan boshqa joyda o'qishingiz mumkin. Bu masofaviy ta'limning an'anaviy ta'lim shakllaridan eng muhim ustunligidir. Har kim DL tizimlari yordamida o'rganishi mumkin. Yosh, hududiy, ta'lim, kasbiy cheklovlar yo'q, sog'liq uchun kontrendikatsiyalar deyarli yo'q. DL jarayonining ishtirokchilari nafaqat so'zning an'anaviy ma'nosida talabalar, balki maktab o'quvchilari (va hatto maktabgacha yoshdagi bolalar) va, eng muhimi, o'z mutaxassislari uchun korporativ treninglar o'tkazadigan tashkilotlarning xodimlari bo'lishi mumkin.Qasos olish kerakki, an'anaviy ta'limga qaraganda masofaviy ta'lim shakli afzalroq bo'lgan odamlar toifasi mavjud. Bular qat'iy belgilangan joyda va qat'iy belgilangan vaqtda mashg'ulotlarga qatnashish qiyin bo'lganlardir. Bularga, birinchi navbatda, chekka hududlarda yashovchi va shuning uchun ta’lim muassasasidan hududiy jihatdan ajratilgan talabalar, chet ellik talabalar, shu jumladan chet eldagi rusiyzabon vatandoshlarning katta guruhi va nihoyat, og‘ir jismoniy xastaliklardan aziyat chekayotgan va o‘z maktabini tark etmayotgan odamlar kiradi. chegaralar, turar-joylar. Nogironlar va shunga o'xshash tashkilotlar uchun reabilitatsiya markazlari tobora ko'proq DL tizimlari yordamiga murojaat qilmoqda.Shu bilan birga, chet ellik tadqiqotchilarning ta'kidlashicha, masofaviy talabalarning aksariyati hali ham 25 yoshdan oshgan, ishlayotgan va o'z kasbiy bilimlarini ishni tashlamasdan chuqurlashtirishni xohlaydiganlardir. Masofaviy ta'lim deyarli barcha sohalarda, ham texnik, ham gumanitar sohalarda o'qitish uchun javob beradi. Kursga tasvirlar, ovoz va video fayllarni joylashtirish qobiliyatiga ega DL tizimlari o'quv jarayonidagi o'zaro ta'sir ishtirokchilari tomonidan ma'lumotlarni idrok etish uchun juda qulay bo'lishi ayniqsa muhimdir. Ular an'anaviy ta'lim tizimiga mukammal integratsiyalashgan, ya'ni. Trening butunlay masofaviy yoki qisman bo'lishi mumkin. Masalan, ma'ruzalar va testlar masofadan turib, laboratoriya ishlari esa - o'zaro ta'sir sub'ektlari bilan bevosita aloqada va boshqalar.
57 Informatikada “Algoritmlar” mavzusinio’qitishmetodikasi Algoritmning asosiy xossalari Algoritmning 5-ta asosiy xossasi bor.Diskretlilik (Cheklilik). Bu xossaning mazmuni algoritmlarni doimo chekli qadamlardan iborat qilib bo’laklash imkoniyati mavjudligida. Ya’ni uni chekli sondagi oddiy ko’rsatmalar ketma-ketligi shaklida ifodalash mumkin. Agar kuzatilayotgan jarayonni chekli qadamlardan iborat qilib qo’llay olmasak, uni algoritm deb bo’lmaydi.Tushunarlilik. Biz kundalik hayotimizda berilgan algoritmlar bilan ishlayotgan elektron soatlar, mashinalar, dastgohlar, kompyuterlar, turli avtomatik va mexanik qurilmalarni kuzatamiz.Ijrochiga tavsiya etilayotgan ko’rsatmalar, uning uchun tushinarli mazmunda bo’lishi shart, aks holda ijrochi oddiygina amalni ham bajara olmaydi. Undan tashqari, ijrochi har qanday amalni bajara olmasligi ham mumkin.Har bir ijrochining bajarishi mumkin bo’lgan ko’rsatmalar yoki buyruqlar majmuasi mavjud, u ijrochining ko’rsatmalar tizimi (sistemasi) deyiladi. Demak, ijrochi uchun berilayotgan har bir ko’rsatma ijrochining ko’rsatmalar tizimiga mansub bo’lishi lozim.Ko’rsatmalarni ijrochining ko’rsatmalar tizimiga tegishli bo’ladigan qilib ifodalay bilishimiz muhim ahamiyatga ega. Masalan, quyi sinfning a’lochi o’quvchisi "son kvadratga oshirilsin" degan ko’rsatmani tushinmasligi natijasida bajara olmaydi, lekin "son o’zini o’ziga ko’paytirilsin" shaklidagi ko’rsatmani bemalol bajaradi, chunki u ko’rsatma mazmunidan ko’payirish amalini bajarish kerakligini anglaydi.Aniqlik. Ijrochiga berilayotgan ko’rsatmalar aniq mazmunda bo’lishi zarur. CHunki ko’rsatmadagi noaniqliklar mo’ljaldagi maqsadga erishishga olib kelmaydi. Odam uchun tushinarli bo’lgan "3-4 marta silkitilsin", "5-10 daqiqa qizdirilsin", "1-2 qoshiq solinsin", "tenglamalardan biri echilsin" kabi noaniq ko’rsatmalar robot yoki kompyuterni qiyin ahvolga solib qo’yadi.Bundan tashqari, ko’rsatmalarning qaysi ketma-ketlikda bajarilishi ham muhim ahamiyatga ega. Demak, ko’rsatmalar aniq berilishi va faqat algoritmda ko’rsatilgan tartibda bajarilishi shart ekan Ommaviylik. Har bir algoritm mazmuniga ko’ra bir turdagi masalalarning barchasi uchun ham o’rinli bo’lishi kerak. YA’ni masaladagi boshlang’ich ma’lumotlar qanday bo’lishidan qat’iy nazar algorim shu xildagi har qanday masalani yechishga yaroqli bo’lishi kerak. Masalan, ikki oddiy kasrning umumiy mahrajini topish algoritmi, kasrlarni turlicha o’zgartirib bersangiz ham ularning umumiy mahrajlarini aniqlab beraveradi. YOki uchburchanning yuzini topish algoritmi, uchburchakning qanday bo’lishidan qat’iy nazar, uning yuzini hisoblab beraveradi.Natijaviylik. Har bir algoritm chekli sondagi qadamlardan so’ng albatta natija berishi shart. Bajariladigan amallar ko’p bo’lsa ham baribir natijaga olib kelishi kerak. CHekli qadamdan so’ng qo’yilgan masala echimga ega emasligini aniqlash ham natija hisoblanadi. Agar ko’rilayotgan jarayon cheksiz davom etib natija bermasa, uni algoritm deb atay olmaymiz.