1-mashq. Optik pirometrning ishlash prinsini bilan tanishish

2 – mashq. Solishtirish yo’li bilan suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyentini tomchi usulida aniqlash.
Ishni bajarish tartibi:

1. 
   Idishlarga tеkshiriladigan suyuqliklar quyiladi. Asbob shtativ vеrtikal joylashtiriladi.
   
2. 
   Byurеtkalardan biriga sirt tarnglik koeffitsеntli suyuqlikdan ma’lum hajmda quyiladi. Jo’mrakni ochib suyuqlik nеchta tomchi bo’lishi sanaladi. Tajriba 5 - 7 marta takrorlanib, ning o’rtachasi topiladi.
   
3. 
   1 - 2 bandda aytilgan ishlar sirt taranglik koeffitsеnti noma'lum bo’lgan suyuqlik uchun 2 - byurеtkada bajariladi.
   
4. 
   Jadvallardan foydalanib, lar yozib olinadi. So’ngra (8) formula yordamida hisoblanadi.
   
5. 
   Olingan natijalar 2 - jadvalga yoziladi.
   

2 - jadval

№					, N/m	, N/m	, N/m
1. 2. 3.
O’rt

LABORATORIYA ISHI: ISHQALANISH KOEFFITSIYENTINI TRIBOMETR YORDAMIDA ANIQLASH


Ishning maqsadi - ishqalanish turlari, ishqalanish kuchlari haqida olingan bilimlarni mustahkamlash va quruq ishqalanish koeffitsiyentini tajribada aniqlash.
Ishning bajarilish tartibi

1. BB vintlar yordamida tribometrni gorizontal holda o’rnatiladi va buni MM mixchalar orasiga “shay­ton” qo’yib tekshirib ko’riladi.

2. Ishqalanuvchi sirtlarni quruq latta bilan yax­shilab artib, so’ngra MM mixchalarga C sterjenlar o’rnatiladi.
3. P plastinkaning P og’irligi tarozida bir necha marta tortib olinadi va uning o’rtacha qiymati hi­soblanada.
4. Tortib olgangan plastinkani C sterjenlar ustiga qo’yib, uning ilgagiga ipning bir uchi bog’lanadi.
5. Shuningdek, O pallachani ham tortib olinadi va uning og’irligini F bilan belgilanadi. P plastinka bog’langan ipning ikkinchi uchiga O pallachani bog’lab, E blok orqali o’tkazib qo’yiladi.



4-rasm

6. So’ngra O pallachaga tarozi toshlaridan asta qo’yiladiki, qo’yilgan tosh ta’sirida P plastinka bir oz turtkidan so’ng tekis harakatga kelsin.

7. C sterjen uzunligini teng oraliqlarga ajra­tib, bu oraliqlarni P plastinka baravar vaqtda bos­ganligiga qarab harakatning tekisligiga ishonch hosil kilinadi. Ya’ni dastlabki l / 2 masofani t₁ sek da, ke­ying l / 2 masofani t₂ sek da bosib o’tsa va t₁= t₂ bo’lsa, shuningdek, l masofani t sek da bosib o’tsa va t=t₁+t₂ bo’lsa, P ning harakati tekis bo’ladi, U holda jismga qo’yilgan kuchlarning algebraik yig’in­disi nolga teng, xususan, F_ishq=-F_tort bo’ladi.
8. Harakatning tekisligiga ishonch hosil qilgach, P plastinkani tekis harakatga keltiruvchi F_tort kuch O pallachadagi toshlarga qarab o’lchanadi. F_tort=F+F’ bo’lib, bu yerda F - pallachaning og’irligi, F’- palla­chadagi tarozi toshlarining og’irligi.
9. (1) formuladagi kattaliklarning qiymatlarini o’rniga qo’yib, k₀ ning mos qiymatlari hisoblanadi.
10. O’lchash va hisoblash natijalari 1-jadvalga yoziladi.

1-jadval

№	l1=l/2 m	t1, s	l2=l/2 m	t2, s	l, m	t, s	N, N	F, N	k0
1 2 3
o’rt

12,1,2,11,10,3,4,9,8,5,6,7