1-mashg’ulot yоrug’lik oqimini foydalanish koeffitsienti usuli yоrdamida sunhiy yоritishni нisoblash

G’isht devor	0,12
250
2	G’isht devor	0,25	470
3	G’isht devor	0,38	690
4	G’isht devor	0,52	934
5	Bir necha qatlamli karton	0,02	12
6	Bir necha qatlamli karton	0,04	24
7	Voylok	0,025	8
8	Voylok	0,05	16
9	Temirbeton	0,1	240
10	Temirbeton	0,2	480
11	SHlakobetonli devor	0,14	150
12	SHlakobetonli devor	0,28	300
13	Ikki tomoni suvalgan, 0,02 mmli taxtalardan iborat to’siq	0,06	70
14	Ikki tomoni suvalgan, 0,1 mmli ustunlardan iborat to’siq	0.18	95
15	Gipsli to’siq	0,11	117

2.3-jadval

	Talabalik guvoҳnomasi nomerining oxiridan oldingi raqami
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Snm, m^2	100	150	200	250	300	350	400	450	500	550
Sc ,m^2	160	180	200	220	250	260	280	300	320	340
α1,10^-3	20	25	30	35	40	45	40	35	30	25
α2 10^-2	95	90	85	80	75	70	75	80	85	90
β1,10^-3	34	33	32	31	30	31	32	33	34	35
β2,10^-2	75	80	85	90	95	90	85	80	75	70

4.3. Нisoblash uslubi:

SHovqin va vibratsiya, agar ularning intensivligi mahlum satҳdan ortib ketsa, kasbiy zarar hisoblanadi. SHovqin bilan kurashish uchun umumiy va shaxsiy ҳimoya vositalari qo’llaniladi. Korxonalar va ularning aloҳida tsexlarini boshqa shovqinli korxonalarga nisbatan to’g’ri rejalashtirish va joylashtirish katta aҳamiyatga ega. Ishlab chiqarish binolarida shovqinni sezilarli kamaytirishni devorlarni va shiplarni tovush yutuvchi materiallar bilan qoplash orqali amalga oshiriladi. Apparaturalarning turli mexanizmlarini loyiҳalashda va o’rnatishda qurilmalarni maxsus amartizatorlarga o’rnatish, aylanuvchi detallar ekstsentrisitetini kamaytirish, o’zaro zarbali qismlarni zarbasizlariga almashtirish va ҳokazolar hisobiga vibratsiyani kamaytirish imkoniyatini ko’rish zarur.

SHovqin manbaidan R masofani o’zgarishi bilan shovqin intensivligi satҳining o’zgarishini hisoblash quyidagi ifoda bo’yicha amalga ishiriladi:

=

(2.1)

bu yerda L_R va L₁ –shovqin manbaidan mos ravishda R metr va bir metr masofalardagi shovqin jadalligining satҳlari.

Agar shovqin manbai va ish joyi orasida to’siq-devor bo’lsa, shovqin jadalligi satҳi N dB ga kamayadi:

(2.2)

bu yerda G-bir m² to’siq-devorning og’irligi, kg.

Ish joyidagi shovqin jadalligining satҳi to’siq-devorni hisobga olganda quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

=

(2.3)

Ikki shovqin manbalarining L_A va L_V satҳlardagi shovqin jadalliklari yig’indisi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

=

(2.4)

bu yerda L_A-ikki qo’shiladigan satҳlardan kattasi, dB; ∆L-2.4-jadvaldan aniqlanadigan, satҳlar ayirmasiga bog’liq bo’lgan to’ldiruvchi.

Bir necha manbalarning yig’indi quvvatini aniqlash jadalrog’idan boshlab ketma-ket amalga oshirish kerak bo’ladi.

L_Σ uchta shovqin manbalari uchun aniqlanishini hisobga olish kerak bo’ladi va ҳar bir manba mos ravishdagi to’siq-devor bilan ko’rib chiqiladi.

To’siq-devorning parametrlari (material turi, 1 m² ning qalinligi va og’irligi) 2.2-jadvaldan olinadi.

2.4–jadval

Manbalar satҳlari farqi LA –LV, dB	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	15	20
∆L to’ldiruvchi ,dB	3,0	2,5	2,0	1,8	1,5	1,2	1	0,8	0,6	0,5	0,4	0,2	0

Devorlar va ship shovqinni yutuvchi materiallar bilan qoplanganida shovqin intensivligini aniqlashda oddiylik uchun to’g’ri tovush nurlarini ehtiborga olinadi, to’siq-devorlar bino ichkarisiga joylashgan va tovushni yutishga tahsir qilmaydi deb hisoblash mumkin.

Devorlar va shipda tovushni yutilishi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

yut. bir. =

(2.5)

bu yerda S_nm, S_s-mos ravishda bino devorlari va shipi maydoni, m²; α, β, γ-ship devorlar va polga joylashtirilgan materiallarning mos ravishdagi yutish koeffitsientlari.

Topshiriqda bino shipi va poli maydonlari o’zaro teng olinadi. SHovqin intensivligining kamayishi quyidagicha bo’ladi:

=

(2.6)

bu yerda M₁, M₂-mos ravishda devorlar va ship maxsus tovushni yutuvchi materiallar bilan qoplanmagandagi (M₁) va qoplangandagi (M₂) tovush yutilishlari, yut. bir. M₁ ning qiymati a₁ i β₁ koeffitsientlardan foydalanib, M₂ ning qiymati esa, a₂ i β₂ koeffitsientlardan foydalanib hisoblanadi. Odatda, pol tovushni yutuvchi material bilan qoplanmaydi va hisoblashlarda pol parketli (γ =0,061) deb qabul qilinadi.

Ish joyida shovqin jadalligi satҳi devorlar va ship tovushni yutuvchi materiallar bilan qoplanganligini hisobga olganda quyidagiga teng bo’ladi.

=

(2.7)

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi

TATU FARG‘ONA FILIALI
“Tabiiy fanlar” kafedrasi

KONSTRUKSIYALARNING TOVUSHDAN

IZOLYASIYASINI TADQIQ QILISH
4-laboratoriya ishidan

Hisobot varaqasi

1. Ishning maqsadi: Tovushdan himoyalashni o‘lchashni o‘rganish metodikasi. SHovqinga qarshi kurashish metodi va ishning akustik trakti pritsipini o‘rganish.
2. SHovqin ko‘rsatkichlari va doimiy to‘lkin xarakteristikasi nimalardan iborat hamda qanday hisobga olinadi? SHOVQINNI KLASSIFIKATSIYALASH. Tovushlarni chastota va fazalarda har xil amplitudada tartibsiz aralashuvi shovqin deyiladi.Umuman olganda dam olish va ishlashga xalaqit beradigan tovushlarni shovqin deb tushuniladi. SHovqinlar spektor xarakteriga qarab ikkiga bo‘linadi.

• 
  Tuxtovsiz spektorli kengligi 1 oktava bo‘lgan, keng polosali;
  
• 
  Diskret tonlarida aniq ko‘ringan spektordagi tonlar.
  

Vaqt xarakteristikasiga ko‘ra shovqinni quyidagilarga bo‘linishi mumkin.

• 
  Doimiy, tovush balandligi vaqti vaqti bilan o‘zgarib turadi, 5 dB dan ko‘p bo‘lmagan.
  
• 
  Doimiy emas,tovush balandligi vaqt mobaynida uzuliksiz o‘zgaradi,5dB dan ko‘p bo‘lmagan.
  

Impulsli shovqin bir yoki bir nechta tovush signallaridan iborat, davomiyligi 1-200 ms,10 ms intervalda

3. Eksperimental qurilmani rasmini chizing.

Tovush bosimi o‘lchovining natijalari

1-Jadval

Tovush bosimining to‘siq turlari	O‘lchangan tovush bosimi, dB da, Har xil chastotalarda, Gs.
	f-63	f-125	f-250	f-500	f-1000	f-2000	f-4000	f-8000
To‘siq yo‘q xolatda (L1)
G‘ishtli devr
Ko‘p qavatli karton
Voylok (qur.mat.)
Temir beton
SHlakoblokli devor
Taxtali yog‘och to‘siq

Tovush bosimi o‘lchovining natijalari

Tovush bosimining to‘siq turlari	O‘lchangan tovush bosimi, dB da, Har xil chastotalarda, Gs.								CHastotsi f-1000 Gs bo‘lganda hisoblangan tovush bosimi, dB
	f-63	f-125	f-250	f-500	f-1000	f-2000	f-4000	f-8000
To‘siq yo‘q xolatda (L1)
G‘ishtli devr
Ko‘p qavatli karton
Voylok (qur.mat.)
Temir beton
SHlakoblokli devor
Taxtali yog‘och to‘siq

2-Jadval

Material zichligini jadvali kg/m³

3-Jadval

G‘ishtli devr	1900
Ko‘p qavatli karton	450
Voylok	320
Temir beton	2400
SHlakoblokli devor	1071
Tatali yog‘och to‘siq	1200