1-mashg’ulot xavfsizlik texnikasi. Xatoliklar nazariyasi bilan tanishish. Fizikaviy kattaliklarni o’lchash

O’lchov asboblarining sezgirligi, bo’lim qiymati ,o’lchash chegarasi va xatoliklari.

Elektr o’lchov asboblarining sezgirligi va bo’lim qiymatlari ularning sifatini belgilovchi parametrlar hisoblanadi. Asbob qo’zg’aluvchan qismi burilish burchagi orttirmasining o’lchanadigan kattalik orttirmasiga nisbatiga asbobning sezgirligi deyiladi.

2-rasm Yassi g’altakli elektromagnit sistemadagi elektr o’lchov asbobning tuzilishi. 1-harakatlanuvchi o’zak, 2-g’altak, 3-qo’zg’al- mas o’zak.

Masalan: dI qiymatiga ega bo’lgan tok qo’zg’aluvchan qismini burchakka bursa, asbob sezgirligi munosabatdan aniqlanadi. Masalan: I=2,5A tokni o’lchashda strelka n=50 bo’limga surilsa, asbobning sezgirligi bo’lim/A.

Asbobning aniqlik klassi uning korpusiga yozib qo’yilgan 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5; raqamlar orqali belgilanadi. Bu raqamlar strelkaning butun shkala bo’yicha maksimal og’ishida kuzatilgan xatolikning procentlaridagi ifodasidir.

1-jadval

Magnitoelektrik
Elektromagnit
Elektrodinamik
Tashqi magnit maydonidan himoyalangan
Asbob gorizontal holatda ishlaydi
Tashki elektr maydonidan himoyalangan
Asbob vertikal holatda ishlaydi
Aniqlik klassi
Asbob o’zgarmas tokni o’lchash uchun mo’ljallangan
Asbob o’zgaruvchan tokni o’lchash uchun mo’ljallangan
Asbob izolyaciyasi sinalgan kuchlanish, Kv.

Ko’rsatilgan klassdagi asbobning aniqlik darajasi % formula bilan ifodalanadi. Bu erda -procent hisobida keltirilgan xatolik. x_m - asbobning eng katta ko’rsatishi (o’lchash chegarasi). x - eng katta absolyut xatolik. Kichik bo’limlarga mos keluvchi qiymat o’lchanganda katta nisbiy xatoga yul qo’yiladi. Masalan: 75mA gacha darajalangan milliampermetr bilan 30mA tok o’lchangan bo’lsin, aniqlik klassi 0,2 bo’lsa, yo’l qo’yilgan xatolik 0,2% bo’ladi. Bunday asbob bilan 0....0,75 mA gacha bo’lgan har qanday tokni o’lchashdagi eng katta absolyut xatolik

bo’ladi. Nisbiy xatolik esa

ni tashkil qiladi.

Asbob strelkasining shkaladagi eng oxirgi ko’rsatishi shu asbobning o’lchash chegarasi deyiladi. Elektr o’lchov asboblari bir necha o’lchash chegarasiga ega bo’lishi mumkin. Bunday asboblarda shkalaning bo’lim qiymati (cena deleniya) turlicha bo’ladi. Bo’lim qiymati deb o’lchash chegarasini shkaladagi bo’limlar umumiy soniga nisbatiga aytiladi, ya’ni bo’ladi. Masalan: ampermetr ikkita o’lchash chegarasiga ega, ya’ni 15 va 30mA, shkala 150 bo’limdan iborat. 15 mA tok uchun bo’lim qiymati

30 A tok uchun esa 30mA/150=0.2mA/bo’lim bo’ladi.

Demak, ampermetrning har bir bo’limi 0,1 eki 0,2 A tokka mos keladi.