1-mashg’ulot Mavzu: Cho‘tlar. Uch xonali sonlarni cho‘tga solish. 320+430, 860-250 ko‘rinishdagi misollarni yechish

I.Tashkiliy qism

Mashg’ulotga hozirlik ko'rish.

Mashg’ulotning maqsadi aytib o'tiladi.

II. O’tgan mavzuni so’rash va mustahkamlash.

Uyga vazifa tekshirilib baholanadi.

III. Yangi material ustida ishlash. 1. 1358:194 misoli yechilishini tushuntirasiz.

2. Bolalar 817-misolning yechilishini qaraydilar. Yechimga berilgan tushuntirishni o'qiydilar.

3. O'quvchilar doskada 1184:148, 1288:161 misollarini tushuntirib yechadilar. Bu misollarni yechishda bolalar e'tibo-rini bo'luvchiga qarating va bo'linmada ikkita oxirgi raqam ellikdan kichik bo'lsa, u holda taqribiy bo'luvchini (yuzliklarda) o'zgarishsiz qoldirish (yaxlit yuzliklar — bu holda 100), agar bo'luvchida oxirgi ikki raqam ellikdan katta bo'lsa (ikkinchi misolda 61), u holda taqribiy bo'luvchida yaxlit yuzliklarni bitta orttirish kerak (bu holda 200) ekaniga qarating.

Birinchi misolni yechishda o'quvchi mulohazasi:

Birinchi to'liqsiz bo'linuvchi 1184, bo'luvchi 148.

1184 ni 148 ga bo'laman, buning uchun 11 ni 1 ga bo'laman, 11 chiqadi, ammo 11 ni olib bo'lmaydi, chunki ikki xonada bitta raqam turibdi. Bitta raqam bilan ifodalangan eng katta son bu 9. 9 ni olaman. Tekshiraman. 148 ni 9 ga ko'paytiraman, katta son hosil boidi (1332). 8 ni olaman. Tekshiraman. 1184 chiqadi. 8 raqami ishonchli. 1184 ni 148 ga bo'lishdan chiqqan bo'linma 8 ga teng.

Bo'linuvchi 1288, bo'luvchi 161. Bo'linmada bitta raqam. 1288 ni 161 ga bo'laman, buning uchun 12 ni 2 ga bo'lishga urinib ko'raman, 6 chiqadi. Tekshiraman. 161 ni 6 ga ko'paytiraman. To'g'ri kelmaydi. 7 ni olaman. Tekshiraman. To'g'ri kelmaydi. 8 ni olaman. Tekshiraman. 1288 chiqadi. Bo'linma 8 ga teng.

Eslatma. Bo'luvchini birliklarni va o'nliklarni tashlash bilan ham yaxlitlash mumkin, ya'ni 12 ni 1 ga bo'lish mumkin. Mulohazalar oldingi misolni yechgandagidek yuritiladi.

Bu xildagi misollardan 8—9 tasini yechgandan keyin (1—2 mashg’ulotdan keyin) o'quvchi intuitsiyasiga va uning ko'paytirish jadvalini bilishiga asoslanish mumkin. Bu hollarda mulohazalar bunday o'tkaziladi.

1184 ni 148 ga bo'lish kerak. Bo'linmada bitta raqam. Shunday bir xonali sonni tanlaymizki, uni bo'luvchining oxirgi raqami (8) ga ko'paytirilganda oxirida 4 raqami bo'ladigan son chiqsin. Ko'paytirish jadvalini eslaymiz (8 • 3 = 24). Agar 148 • 3 ni topsak, uch yuzdan katta son chiqadi, bizga mingdan katta son kerak. 3 raqami to'g'ri kelmaydi. 8 ni ko'paytirish jadvalini qaraymiz va h.k. (8 • 8 = 64). 8 ni tekshiramiz. 148 ni 8 ga ko'paytiramiz. 8 raqami to'g'ri keladi.

1288 : 61 misoli ham shunga o'xshash qaraladi:

1288 : 61 misoli ham shunga o'xshash qaraladi:

Bunda bo'linmada bitta raqam chiqadi. Nechani 1 ga ko'paytirilsa, oxirida 8 chiqadi? (8 ni.) Shu raqamni tekshiramiz. To'g'ri keladi. Bo'linma 8.

4. Doskada (va daftarlarda) 818- mashq yechiladi.