1-ma’ruza umumiy tilshunoslikdan ma’lumot. Milliy til va adabiy til. Fonetika haqida umumiy ma’lumot reja

Ayrim gap turlari o‘rtasidagi sinonimiya

1) ayni bir fikr gapning har xil turlari bilan ifodalanadi:

a) sodda gap bilan: Har kim ekkanini o‘radi. b) qo‘shma gap bilan: Kim nimani eksa, shuni o‘radi.

2) bir bosh bo‘lakli va ikki bosh bo‘lakli gaplar o‘zaro sinonim bo‘ladi: Bugun ketamiz – Biz bugun ketamiz.

3) darak va so‘roq gap sinonim bo‘ladi: Vatanni kim sevmaydi – Vatanni hamma sevadi.

Qo‘shma gaplarning uslubiy xususiyatlari

1) bog‘langan qo‘shma gaplar tarkibida biriktiruv va zidlov bog‘lovchilari o‘rnida –u, -yu, -da yuklamalari sinonim holatda qo‘llanishi mumkin: Havo bulutlashdi va yomg‘ir yog‘a boshladi. Havo bulutlashdi-yu, yomg‘ir yog‘a boshladi.

2) ega, kesim, to‘ldiruvchi, aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gaplar sodda gaplarga sinonim bo‘ladi: Shunisi aniqki, biz bugun yo‘lga chiqa olmaymiz - Bizning bugun yo‘lga chiqa olmasligimiz aniq.

3) sabab, maqsad, o‘xshatish ergash gaplarning kesimlari sifatdosh, harakat nomi, ot bilan ifodalansa, sodda gaplarga sinonim bo‘ladi: Tog‘ etagi juda go‘zal edi, go‘yo chiroyli gilam to‘shalganday – CHiroyli gilam to‘shalganday tog‘ etagi juda go‘zal edi.

4) payt, sabab, shart, to‘siqsiz, natija, ravish ergash gaplarni o‘z doirasida sinonimlari bilan almashtirish mumkin:

U kelsa (kelgan paytda, kelar ekan), hamma ketib bo‘libdi.

5) bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar bog‘langan va ergashgan qo‘shma gaplarga sinonim bo‘ladi: Qor yog‘di – don yog‘di (Qor yog‘sa, don yog‘adi. Qor yog‘di-yu, don yog‘di).