1 маъруза. Сув таъминоти

Маҳаллий иссиқ сув таъминотинингсув иситиш жиҳозлари.

Ҳам иссиқлик таъминотида иссиқ сув тайёрлаш истемолчилар жойлашган ерларда амалга оширилади. Бу сувлар хўжалик ва саноат корхоналари эҳтиёжларини қондириш учун, бир ердан ёки кўп ерларданиссиқ сувни олиш учун ишлатилади.

Иссиқ сувни ҳосил қилишда манба сифатида пар, иситилган сув (иссиқ сув таъминоти эҳтиёжи учун етарли хароратдан юқори хароратга эга бўлган сув)газсимон ёқилиғилар, электр қуввати, офтоб қуввати, қайта фойдаланиладиган иссиқ сувлар.
Маҳаллий иссиқ сув тизимларида кам миқдордаги иссиқ сув ҳосил қилиш учунтурли хил конструкциялар, бир нечта сув олиш ерига эга бўлган колонкалар, газ ва электр ёрдамида ишлайдиган жиҳозлар ишлатилади.
Бундай сув иситгичлар, агар иссиқ сув таъминотидаги иссиқликка бўлган талаб 210 К Дж/соатдан ошмаса ишлатилади.
Агарда бино ичида тутунни олиб кетиш учун мўриконлар ва газ таъминоти бўлса у вақтда ҳар бир ҳонадондаалоҳида-алоҳида сув иситиш жиҳозларини ўрнатиш тавсия этилади.
Ҳозирги вақтда сув иситиш учун сарф бўлаётган энергияни тежаш мақсадидаиситиш тизимда янги технологиялар қўлланилмоқда, яни бир нечта кўп қаватли биноларга газдан фойдаланган ҳолда кичик хажмлимодул қозонхона жиҳозлари ўрнатилмоқда. Бундай модулли иситиш жиҳозлари кам энергия сарф қилган ҳолда арзон нархли иссиқ сув ишлаб чиқариш имкониятини бермоқда.
Маҳаллий иссиқ сув ҳосил қилиш жиҳозларига қуйдагилар киради: сув иситгич, иссиқ сувни истемолчиларга ўзатадиган лар, иссиқ сув олибўтадиган лар, иссиқ сувни тўплайдиган хажмлар.

6.2-расм. Газсимон ёқилиғи билан ишлайдиган маҳаллий сув иситгич

1- совуқ сув ўзатиш тармоғи; 2- газ ўзатиш и; 3- сув иситгич; 4- иссиқ сув ўзатиш тармоғи; 5-сувларни аралаштирадиган мослама.
Расмда газдан фойдаланган тез сув иситиладиган жиҳоз схемаси келитирилган.

6.3-расм. Иссиқ сув генератори ва сув иситгичи бўлган иссиқ сув таъминоти схемаси

1- совуқ сув тармоғи; 2- иссиқлик хосил қилиш генератори; 3- кенгайтиргич хажми; 4- хажмли сув иситгич; 5- иссиқ сув тармоғи; 6- иссиқлик ўзатиш тармоғи.

Махаллий сув иситиш жихозларидан «Сув иситиш колонкалари» кенг ишлатиладиган мосламалар турига киради. (расм-6.4). Бу мосламалар 80-90л сувни 60-70⁰С иссиқликка кўтариш имконини беради.

6.4-расм. Қаттиқ ёқилиғи билан ишлайдиган сув иситиш жиҳози

1- сув учун хажм; 2- ёнган газларни олиб кетадиган мўрикон; 3- мўрикон; 4- уч хил иш бажарадиган кран; 5- аланга ёнадиган жой.

Колонка сув сақлаш хажмидан иборат бўлиб, унинг ичидан тутун тортиш и ўтган. Бу жиҳозни Ф.И.К.ни ошириш учун унинг ичидан 32-40 мм бўлган лар ўтказилади.

Сув иситиш хажм колонкаси ички ва ташқи томонлари эмалланган, пўлат тунукадан ясалган бўлади.
Бу колонкани газсимон ва қаттиқ ёқилиғидан фойдаланиб ишлатилса бўлади. Бу колонкалар бир банка, душ, мойкага хизмат қилади. Совуқ сувни киришини бошқариш учун сув кириш игавентил ўрнатилади.
Агарда сув иситиш колонкаси бир-нечта истеъмолчиларга иссиқ сув ўзатишга ишлатилса (расм-6.5), у вақтда бино ичидаги сув таъминоти тармоғини сув хажми билан ишлайдиган схемаси танланади. Сув хажми бошқариш пўкаги билан жихозланади.





6.5-расм.Сув хажми билан жихозланган иситиш жихози.
1- сув иситиш хажми; 2- иссиқ сув и; 3- сув тарқатиш хажми; 4 – иситилган сув; 5- иситилмаган сув тармоғи.

Электр қувватидан фойдаланадиган сув иситиш жиҳозлари икки хил бўлади: хажмий ва суви оқиб ўтувчи (тез исийдиган) тез исийдиган сув иситгичлари катта миқдордаги сувни иситиш имкониятига эга. Шунинг учун улар электр токининг қиймати паст бўлган худудларда ёки бошқа хил ёқилғи бўлмаган ерлардаишлатилади. 100 литр сувни иситиш учун 12-15 мин вақт сарф бўлади, бу вақтда сувнинг харорати 35⁰-40⁰С даражагача кўтарилади.

Сарф қилинган электр токининг миқдори эса бор йўғи 14-15 кВт ташкил этади.
Қуёш нури ёрдамида сув иситадиган жиҳозларни (гелио ускуналар) (расм-6.6) душларда ва иссиқлик даражаси 36 ва50⁰С градус бўлган истеъмолчилар учун ишлатиш тавсия этилади. Бу ускуналар қуёшли кунлар кўп бўлган вақтда яхши самара беради.


6.6-расм. Гелио ускунанинг схемаси (а) ва сув иситгични режа ва кесмаси(б)
1- пастки коллектор; 2- қуёш нури ёрдамида ишлайдиган сув иситгичнинг қобиғи; 3- устки коллектор; 4- иссиқ сув тўплаш хажми; 5- циркуляция қилиш и; 6- қора қобиқ; 7- икки қават ойна; 8- иссиқ сақлаш қобиғи; 9- циркуляция и; 10- иссиқ сув ўзатиш и.

Гелио ускуна таркибига иссиқлик генератори (иссиқ ҳосил қилгичлар), иссиқ тўплаш хажмлари, циркуляция лари, совуқ ва иссиқ сувни олиш лари мавжуд. Сув иситиш генераторлари стандарт бир хил ўлчамга эга бўлган қисмлардан ташкил этилган бўлиб хар бир қисмлари 5000 х 2000 мм ўлчамга эга.Қисмлар тўртбурчак ёғоч рамалардан иборат бўлиб, юқори қисми икки қаватли ойна билан қопланган. Бу ускунанинг самарадорлиги юқоридир. Гелио ускуналарни ишлатиш кам харажатли ва оддийдир. Уларнинг ишлаш даври Ўзбекистон шароитида 10-11 ойни ташкил этади. Бу ускунани лойиҳалаш учун иситилиши керак бўлган сувнинг миқдоридан q^h _o, л, хар бир 1м² юзага нисбатан қандай эканлигини билиш керак, яъни F=q^h/q^h_o,

Бу ерда F- ускунанинг иситилиши мумкин бўлган юзаси, м²;
q^h ишлатиладиган иссиқ сув миқдори, л/кун;
q^h_o – 1м² юза бир кун давомида олинадиган сувнинг миқдори, л (жадвал -10
10 – Жадвал