1-maruza: son. Sonning grammatik ma`nosi morfologik belgilari, sintaktik vazifasi. (2 soat)

266-mashq. O‘qing, payt va o‘rin ravishlarini topib, ma’nosi, qanday so‘roqqa javob bo‘lishi va gapdagi vazifasini aniqlang. Avval o‘rin ravishini, keyin payt ravishini o‘zi bog‘langan so‘z bilan birga ko‘chiring.
1. Ertagayoq Abduxalilni Quvasoyga jo‘nataman. (S. Ahm.) 2. Qadim-qadimlarda odamlar Mirzacho‘lni «balo cho‘li» deb ataganlar. (H. G‘.) 3. Tog‘a oldinda, Ikromjon keyinda bir-biri bilan gaplashmay katta ko‘chaga yetishdi. (S. Ahm.) 4. Yashil dala o‘rtasidagi selektsiya tajriba stantsiyasi uzoqdan dengizlardagi sokin orolga o‘xshaydi. (Mirm.) 5. Ro‘parada smenani tamomlab chiqqan bir to‘da ishchilar... taxta yonida maroqlanib kulishyapti. (As. M.) 7. Qalandarov burun rayonda bo‘lib turadigan majlislarda birinchi qatorda o‘tiradigan bo‘lsa, endi prezidiumga chiqadigan ...bo‘ldi. (A. Q.) 8. Hali u yerdan, hali bu yerdan gulduros chapaklar eshitiladi.(N. Biryukov.)
267-mashq. Payt ravishlari va payt ma’nolarini ifodalovchi otlarni hamda sonlarni topib, ularning farqini tushuntiring.
1. Keyin eski maktabiga bir kun borsa, uch kun bormaydigan odat chiqardi. (M.Ism.) 2. Har gal qishloqdan stantsiyaga o‘tayotganimda, ...yuragimda chiroyli hislar g‘alayon qiladi. (S. Ahm.) 3. Mutalning hali esida: ularning to‘yi ming to‘qqiz yuz o‘ttiz to‘rtinchi yilning avgustida bo‘lgan edi. (S. Ahm.) 4. O‘zi imtihon hamma vaqt saraton kirish oldida boshlanadi. (S. Ahm.) 5. Hovli o‘rtasidagi bir tup shaftolining bahorda pushti gulga burkanishini, yozda sap-sariq mevadan larzon bo‘lishini, kuzda barglari olovdek yonishini, qishda yalang‘och novdalariga bulduruq qo‘nishini ko‘rib o‘taman. (S. Ahm.) 6. Boya yeldek uchib ketayotgan odam endi shoshilmasdi. (S. Ahm.) 7. Oftob deraza qirovini eritib har kuni bir tomchidan tuvakka sachratganidan Nigora bexabar edi. (S. Ahm.)
268-mashq. O‘rin ravishlari va o‘rin-joy otlarini topib, farqini tushuntiring, alohida-alohida ko‘chiring.
1. Zalda o‘tirganlar... Anvarga qarab qanday baxtli odam-a, deyishayotgan emish. (S. Ahm.) 2. Pastda toshqin Amu pishqirib, shag‘illab ko‘hna Orol tomon shoshilmoqda. (S. Karomatov.) 3. Hali obedda kontoraga birga boramiz, o‘sha yerda ishni bitkazamiz. (S. Ahm.) 4. Poezd meni sershovqin stantsiyaga tashlab, yana qichqirganicha oldinga intildi. (S. Ahm.) 5. Supaga o‘tirib u yoq-bu yoqqa qaradim. (S. Ahm.) 6. Xuddi shu yerdan, shu do‘kondan ikki respublikaning chegarasi o‘tardi. (S. Ahm.) 7. Oldinda juda jiddiy, murakkab hayot borligini qayoqdan bilaman. (S.. Ahm.) 8. Birdan qayrag‘och tagidagi skameykada yonboshlab yotgan bir kishiga ko‘zim tushdi-yu, orqamga qaytdim. (S. Ahm.)
269- mashq. O‘qing, sabab va maqsad ravishlarini topib, ularning farqi va gapdagi vazifasini ayting; gaplarni ko‘chirib, ravishlarning turini ustiga yozing.
1. «Atayin qildim, — dedi Asrora. — SHaftoli olib chiqolmaydi». (S. Ahm.) 2. Dildor daladan qaytayotib yo‘lni yaqin qilish uchun ataylab tutzor oralab kelardi. (S. Ahm.) 3. To‘lagan chol noiloj o‘rnidan turdi. (S. Ahm.) 4. O‘zi bo‘lsa qizlar oldidan atayin gerdayib, pisand qilmay o‘tadi. (S. Ahm.) 5. Elmurod noiloj indamaslikka majbur bo‘ldi. (P. T.) 6. Unsin tog‘asining gapiga parvo qilmaydi, jo‘rttaga qaddini tag‘in ham tikroq ko‘tarib o‘tib ketaveradi. (O.)