1-ma’ruza. Sintetik suyuqlik yoqilg‘isini ishlab chiqarish texnologiyasi

7.1-rasm. Yо‘ldosh neft gazini gaz elektr stansiyasida utilizatsiya qilish
Gaz elektr generatorlari qо‘llanilganda mash’alaga beriladigan yо‘ldosh gazlarni utilizatsiya qilish orqali ekologik muammolarni hal qilib bо‘lmaydi, chunki issiqlik (parnik) effekti atmosfera va Kiot protokoli bilan bog‘liqdir. Kiot bayonnomasining qabul qilinishi ekologik muhitning о‘zgarishiga tahtid bо‘layotganligi, insoniyatning faoliyati bilan bog‘liqligi, yer iqlimining keskin о‘zgarishi, selsi bо‘yicha atmosferaga chiqariladigan tashlanmalarning nazorat qilinmasligi sababli 1,4^oC dan 5,8 ^oC gacha haroratning kо‘tarilishini sodir bо‘layotganligi, atmosferadan keladigan yog‘ingarchiliklarning miqdorining о‘zgarishi, dunyo okeanlaridagi sathning kо‘tarilishi bilan bog‘liqdir. Riode-Janeroda shahrida 1992 yilda 180 ta davlatda iqlimning о‘zgarishi tо‘g‘risida BMTning konvensiyasi qabul qilingan.

О‘zbekiston Respublikasida 1999 yilda 12 oktabrda Kiota bayonnomasi ratifikatsiya qilingan va shunga asosan 2005 yil 16 fevraldan kuchga kirgan. Kiot bayonnomasi bо‘yicha chiqindi gazlarning 6 ta turi nazorat qilinadi: uglerod ikki oksidi ( ), metan ( ), azot oksidi (N₂O), perfuglevodorodlar (PFU), gidroftoruglevodorodlar (SF₂)[7].

Shunga asosan “Shо‘rtanneftgaz” MChJda Shimoliy Shо‘rtan, G‘armiston, Qumchuq va Shakarbuloq konlari bir blokka biriktirilgan. Yо‘ldosh gazlarni utilizatsiya qilish bо‘yicha loyihasi tuzilgan va katta hajmdagi ishlar amalga oshirilgan.

Texnologik ishlatish sxemasiga asosan bu konlardan 2012 yilda ishlatishga asosan 235501 tonna neft qazib olingan va konlarni ishlatish muddati 2020 yilgacha davom ettirilishi rejalashtirilgan.

Yо‘ldosh neft gazi yoqilganda faqat qimmat uglevodorod xomashyosi yо‘qotilmasdan atrof muhitga ham katta zarar keltiradi: issiqlikdan ifloslanish, janglar va qurumlar bilan ifloslanish, zaharli gazlarni atmosferaga chiqib ketishi sodir bо‘ladi.

7.1-jadval

№	Konning nomi	Neft qazib olish,t	Gazning maksimal miqdori, mln.m^3
1	Shakarbuloq	116040	2227,4
2	Shimoliy Shо‘rtan	59820	38,1
3	G‘armiston	36381	4,68

7.2-jadval