1-ma’ruza. Sintetik suyuqlik yoqilg‘isini ishlab chiqarish texnologiyasi

1 tonna metanolga sarflanadigan qurilmaning kо‘rsatkichlari

1 tonna “GTL” ga sarflanadigan asosiy materiallarning resursi
Tabiiy gaz	2044 nm^3
Oltingugurt birikmalari bilan gidratlashtirilgan katalizator	0,18 kg
Oltingugurt birikmalarini yutgichlar	0,48 kg
Tabiiy gazni konversiyasi uchun katalizator	0,025 kg
Fisher-Tropsh sintezi katalizatori	0,002 kg
Elektr energiyasi	-
Suvni kimyoviy tozalash	2400 kg

4.4-jadval

“GTL” ishlab chiqarish qurilmasining iqtisodiy kо‘rsatgichlari

Quvvati, t/yil	15000	50000	100000
Kapital xarajatlar, mln. doll.	15-20	60-65	90-110
Qurilish muddati, oy	18	28	32
Amortizatsiyasi hisobga olinganda 1 t “GTL”ning tannarxi, doll.	180-200	160-180	145-160
1 smenada xizmat kо‘rsatadigan xodimlar, soni	7	12	30

Kо‘pgina davlatlarda metandan tо‘g‘ridan tо‘g‘ri metanolni sintez qilishning bir bosqichli jarayoni bо‘yicha ishlar amalda olib borilmoqda. Hozir sintez-gazni olish bosqichi yoki ularni biriktirish amalga oshirilmoqda. Amalda bir qator ishlanmalar mavjud va yuqorida kо‘rganimizdek yuqori energiya iste’moliga, metanni yuqori haroratda qisman oksidlash reaksiyasidan foydalanish va kislorod yetishmovchilik variantlari taklif qilinmoqda hamda katta issiqlik chiqaradi, jarayon esa nokatalitik bо‘lib jarayonni arzonlashtiradi va soddalashtiradi.

Gazni - sintez qiladigan generatorlarni yaratishda energetik agregatlardan kirish agregatlari sifatida foydalaniladi va yuqori harorat olinadi. Bunga yadroviy reaktorlar, raketa dvigatellari, gaz turbinalari, modernizatsiyalangan dizel dvigatellari va boshqalar kiradi.

Xulosa

Neftning tarkibidagi gazlar neft kon qurilmalariga qayta barqarorlashtirish uchun beriladi va qolgan metan, butan fraksiyalari qо‘shimcha ravishda olinadi. Suyultirilgan neft gazining yarmidan kо‘p qismi neftni qayta ishlash zavodlarida qayta ishlash jarayonida olinadi. Zavodda neftni qayta ishlash natijasida olingan gazning tarkibi har bir jarayon uchun quyidagi tasnifga ega bо‘ladi (4.1-jadval).

Dunyodagi davlatlarda motor yoqilg‘isiga bо‘lgan talabning doimiy oshishi, uning sifatiga bо‘lgan talab va neft zaxiralarining kamayib borishi xom ashyolarni qayta ishlash texnologiyasini ishlab chiqaruvchilar tomonidan takomillashtirishning istiqbolli yо‘llarini topishni talab qilmoqdi. Hozirgi davrda eng zamonaviy va istiqbolli texnologiyalardan biri bu – “GTL” (Gas to Liquids-gazdan cuyuqlik) hisoblanadi, metanni suyuq uglevodorodlarga aylantirish jarayonida manba sifatida metan gazi va qattiq yoqilg‘i (kо‘mir), tabiiiy gazdan va yо‘ldosh neft gazlaridan erkin holatda foydalanish mumkin.