|
Neftni qayta ishlash jarayonida har xil texnologiyalar asosida olingan
suyultirilgan gazning tarkibi og‘irlikka nisbatan, % da
Kompo-nentlar
|
Termik kreking
|
Katalitik kreking
|
Kontaktli kokslanish
|
Katalitik reforming
|
Gazoylni
katalitik pirolizi.
|
Gudron va gazoyl aralashmasi
|
Mazut
|
Og‘ir hom-ashyo
|
Yengil hom ashyo
|
Destruk-siyasiz
|
Destruk-siyali
|
|
0,4
|
0,2
|
1,69
|
1,4
|
0,275
|
1,78
|
10,8
|
3,4
|
|
14,5
|
2,8
|
8,2
|
2,8
|
20,0
|
29
|
3,66
|
49,70
|
|
1,9
|
3,3
|
2,52
|
1,2
|
8,0
|
7,1
|
-
|
23,0
|
|
19,8
|
3,7
|
8,4
|
4,6
|
15,0
|
16,3
|
12,4
|
19,20
|
|
9,7
|
4,7
|
16,90
|
8,4
|
8,7
|
11,1
|
-
|
2,56
|
|
7,7
|
13,0
|
15,10
|
20,0
|
12,05
|
16,7
|
27,90
|
1,28
|
|
1,9
|
15,5
|
2,52
|
9,1
|
3,3
|
1,3
|
-
|
0,425
|
|
7,5
|
-
|
14,3
|
-
|
9,68
|
5,78
|
-
|
-
|
|
42,2
|
42,2
|
21,0
|
36,0
|
3,12
|
4,02
|
22,5
|
0,425
|
|
14,5
|
14,5
|
9,3
|
16,5
|
6,98
|
6,30
|
225
|
-
|
Yо‘ldosh gazlar gazni qayta ishlash zavodlarida qayta ishlanganda quruq gaz va uning tarkibidan metan, etan va qisman propan, etan tarkibli fraksiyalar hamda suyultirilgan gazlar olinadi: propan, butan, izobutan va avtobenzol – barqaror gazli benzinning komponentlari mavjud bо‘ladi.
Bu texnologiya soddaligi va arzonligi bilan ajralib turadi. Qurilmaga kirib keladigan gaz bilan chiqib ketuvchi gaz oralig‘idagi bosimning farqi oshirilganda fraksiyalarni ajratib olish kuchayadi.
Bu qurilmaning kamchiligi metanol bilan mahsulotlarning ifloslanishi hamda metanolli suvlarni utilizatsiya qilish murakkab hisoblanadi. Bu sxemaning oldingi sxemadan farqi mahsulotlarni quritishda gaz qattiq quritgichlar yordamida quritiladi va uning tarkibida metanol bо‘lmaydi (2.3- rasm).
Bosh fraksiyalarga ajratish kolonnasidagi birlamchi haydash jarayonidagi yengil mahsulotlar kondensatsiyalanmagan bosqich hisoblanadi. Suyultirilgan neft gazlarining tarkibida yengil kondensatsiya fraksiyalari qoladi va yuqori quvvatli nasoslar yordamida suyuq holatga о‘tkazish uchun qaytadan tozalashga haydaladi.
Suyultirilgan neft gazining “koloshnik” gazi bilan birlamchi kondensat oralig‘idagi taqsimlanishi bosimiga va haroratiga hamda neftni tozalaydigan zavodga yetkazib beriladigan kiruvchi neftning tarkibidagi gazlarning mikdoriga bog‘liq bо‘ladi.
2.3-rasm. Suyultirilgan neft gazini utilizatsiya qilishning soddalashtirilgan sxemasi:
1,9,14- nasoslar; 2,5,7,8,10,12,13,16-issiqlik almashtirgichlar; 3-pech; 4-quvurli distillyator; 5-yuqoriga о‘rnatilgan kondensator; 14-debutanizator; 15-distillyatorli yig‘gich; I-xom neft; II-mahsulotning teskari yо‘nalishi; II II III, IX-og‘ir va yengil distillyat; IV-kerosin; V, VI-yengil va og‘ir gazoyl; VII-quritilgan gaz; X,XI-mos holda C1 va C5; XII-yengil dastlabli distillyat; XIII-suyultirilgan neftni tozalashga yо‘naltirish.
Neftni qayta ishlash zavodlarida suyultirilgan neft gazlarini olish. Bunday texnologik sxema Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodini modernizatsiya qilish о‘rnatilgan va bugungi kunda sifatli yoqilg‘i mahsulotlarni yetkazib bermoqda. Xom neftni tozalash jarayoni fraksiyalarni distillyatsiyasidan boshlanadi va bu texnologiya har xil zavodlarda bir-biridan farq qiladi. Neft dastlab quvurli pechlarda qizdiriladi, keyin esa undan yoqilg‘i neft va bitumning tarkibidagi eruvchan fraksiyalar ajratiladi hamda fraksiyalarga ajratishni davom ettirish uchun haydaladi (1.6 - rasm).
Bu gazlar boshqa yengil gazlar bilan birgalikda past bosimda tezkor bug‘lanish bosqichida olinish davrida chiqarib yuboriladi, platinli katalizator bilan tо‘ldirilgan holda distillyat sifatida reaktorlarga kirib keladi.
Katalitik riforming mahsulotida qatnashuvchi SNG butansizlashtirish vositasi yordamida ( ) asosiy riforming mahsulotlaridan ajratiladi. Krekingning ikkilamchi reaksiyasi / tо‘yinmagan uglevodorodlarning borish yо‘lida 2% miqdorda hosil bо‘ladi, amalda hamma vaqt tо‘liq merkaptansizlashtiriladi. Olingan suyultirilgan neft gazi (SNG) gazning asosiy oqimi bilan ”nordon” gazlarni merkaptansizlashtirguncha birlashtiradi.
Ba’zida butan qо‘shimcha fraksiyalash kolonnasiga izobutanizatorsizlashtirish uchun yо‘naltiriladi, u yerda izobutanga (kolonnaning boshida) va normal butanga (chо‘kma qismida) ajraladi, toza kimyoviy kо‘p tarmoqli mahsulot sifatida foydalaniladi.
Hozirgi texnologik jarayonda SNGni olishda katalitik riforming birlamchi masala hisoblanadi. Ma’lumki, katalizatorlarni qо‘llash normal parafinlarni propan va butanlarga ajratishning tanlovchi ta’sir etuvchilari hisoblanib, izoparafin va aromatik uglevodorodlarga ta’sir etmasdan qoldiradi.
Katalitik kreking har xil texnologik jarayonli neftni qayta ishlash zavodlarida distillyatlarni olish oraliqlarini qisqartirish hamda avtomobil benzini va tо‘yinmagan gazlarni chiqishini kuchaytirish sifatida qо‘llaniladi. Kremniy-glinozem katalizatorlari qatnashganda yuqori haroratda yoyiluvchan og‘ir gazoyl va parafin xom ashyo olish uchun xizmat qiladi.
SNG oqimining tarkibidan propilen va butenli fraksiyalarning komponentlarini haydash jarayoni yoki kimyoviy yо‘l orqali ajratib olinadi. Bunda tо‘yingan yoki tо‘yinmagan / gazlari (neftkimyo sohasida ishlab chiqarilishi talabga muvofiq) maishiy xizmat sohasida va sanoatda yoqilg‘i sifatida foydalaniladi.
2.3. Neftgaz tarmog‘ida toza taraqqiyot mexanizmi (TTM)dan foydalanishning strategik maqsadlari
Korxona tarmog‘i faoliyatida ekologik yuklanmalarni kamaytirish;
Respublikaning energiya mustaqilligini saqlab qolish va mustahkamlash; xususiy ehtiyojlar uchun kerakli bо‘lgan gazlarni va neftmahsulotlarini yо‘qotilishi kamayadi; qazib olingan mahsulotlardan foydalanishning samaradorligi oshadi.
Toza taraqqiyot mexanizmidan foydalanish konsepsiyasi:
Tarmoq faoliyatini yо‘nalishlari bо‘yicha MCHRning potensial imkoniyatlaridan foydalanishni ruyxatini tuzish. MCHR loyihalarini tasdiqlangan loyiha asosida amalga oshirish. Toza rivojlantirish mexanizmining pilot obyektini tarmoq faoliyatining har xil talablariga mos ravishda tasdiqlangan metodologiya asosida tanlash va ishlatish amalga oshiriladi. Pilot loyihasini ishga qо‘shish natijalarini kо‘paytirish amalga oshiriladi. Toza rivojlantirish mexanizmini ishlab chiqarishga qо‘shish va metodologik tarmoqlar bо‘yicha mutaxassislarni tayyorlash. TRMning metodologiyasini qо‘llash va ishlatish bо‘yicha yetakchi kompaniyalar va halqaro tashkilot. Mavjud texnologiyalar asosida kichik konlardan neftni yig‘ish va tayyorlash, yо‘ldosh gazlar esa mash’alaga berilib yoqiladi [7].
Toza taraqqiyot mexanizmi loyihasida neftni yig‘ishni yopiq tizimiga о‘tib, past bosimli (0.4-2.0 MPa) gazlar bir nuqtaga yig‘iladi va gazni kompleks tayyorlash qurilmasiga uzatiladi.
Toza taraqqiyot rivojlantirish loyihasi bо‘yicha 268 ming m3/kun hajmdagi yо‘ldosh gazlarni zararsizlantirish, shundan 262,6 ming m3/kun hajmidagi gaz esa Shо‘rtandagi GKTQ uzatiladi va qaytadan foydalaniladi.
Yopiq tizimga о‘tish kompressor agregatlarini, gaz uzatmalarini biriktirishni, elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun gaz turbinali jihozlarni qurilmalarini qurishni talab qiladi.
Past bosimli gaz konlaridan gazni yig‘ish va foydalanishga qaytadan tiklash uchun quvurlar, quvurlarning armaturalari, ikki pog‘onali kompressor stansiyasi hamda elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun GTS-larni qurish talab qilinadi. Bunday texnologiyani yaratishning metodologiyasi amalda mavjud. Umid, Kruk, G‘arbiy Kruk, Sarikum va Yangi Darboza konlarida qо‘llash natijasida olinadigan iqtisodiy kо‘rsatgichlar.
CO2 ni kamayishini kо‘tilishi – 71,145 ming t/yil;
Loyihaning umumiy bahosi – 17.450.000 AQSH dollarida;
Shundan:
-kapital qо‘yilmalar – 4.500.000 AQSh dollari;
-davriy va 14 yil davomida ishlatish uchun ketadigan xarajatlar-12.500.000.
Do'stlaringiz bilan baham: |
