1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

R -C +PCl₅ R – C +POCl₃ + HCl
OH Cl
4.Karbon kislotalar bilan spirtlar o’zaro reaksiyaga kirishib, murakkab efirlar xosil qiladi. Masalan: kislota xlorangidiridlar spirt bilan reaksiyaga kirishishi natijasida murakkab efirlar xosil bo’ladi.


TO’YINGAN DIKARBON KISLOTALAR
Molekulasida ikkita karbonil gruppa- SOON bo’lgan birikmalar ikki asosli (yoki dikarbon) kislotalar deyiladi.
COOH COOH CH₂ - COOH
COOH CH₂ CH₂ - COOH
COOH
Oksalat kislota; Malon kislota; Qahrabo kislota


AROMATIK KARBON KISLOTALAR
Aromatik kislotalarning eng oddiy vakili benzol kislota C₆N₅SOON. O’simliklar tarkibida efir xolatida ayrim smolalar esa toza xolatida uchraydi. Sanoatda toluoldan olinadi:
Cl₂ O₂
C ₆R₅ – CH₃ C₆H₅ – CCl₃ C₆H₅ - COOH
Benzotrixlorid
(fenil trixlormetan)
Benzoy kislota spirtlar ta`sirida murakkab efirlar xosil qiladi.
C₆H₅COOH+C₂H₅OH C₆H₅COOC₂H₅
Etilbenzoat

Molekuladagi karboksil gruppa ikkinchi tur o’rinbosari bo’lgani uchun ikkinchi kelayotgan atom yoki gruppani meta xolatga yo’naltiradi

COOH COOH
+ ^HNO₃
^H₂^SO₄ NO₂

Benzoy kislota yaxshi antiseptik bo’lgani uchun medisina va qishloq xo’jaligi maxsulotlaridan konservalar tayorlashda ko’p bo’lmagan miqdorda uning natriy benzoat tuzi ishlatiladi.

YOG’LAR, MOYLAR
Yoglar - moylar tabiatda asosan o’simliklar urugi, xayvonlar organizimida keng tarqalgan bo’lib uch atomli spirt - glitsirinning yuqori molekulyar to’yingan va to’yinmagan karbon kislotalar bilan xosil qilgan murakkab efirlaridir.
O’simliklardan olinadigan yoglarga moylar deyiladi. Bunday o’simliklarga kungaboqar, paxta, zaytun., zigir, bodom, palma, kakos va boshqalar kiradi. Bu o’simliklar ichida eng ko’p moy olinadigani paxtadir. Paxta moyi tarkibida 10 dan ortiq trigletserid borligi aniqlangan. Ularning eng ko’pini quyidagi triglitseridlar tashkil etadi.


O O