1-ma’ruza metrologiyaning asosiy tushunchalari reja

1.4. O‘lchov vositalarining metrologik tavsifnomalari 

Quyidagilar o‘lchov vositalarining asosiy  metrologik tavsifnomalariga kiradi: 

 asbob shkalasining bo‘linishi - shkaladagi ikkita bir-biriga qo‘shni belgilar 

o‘rtasidagi oraliq; 

 shkala bo‘linishining uzunligi  - shkaladagi ikkita bir-biriga qo‘shni o‘qlar 

o‘rtasidagi masofa; 

 bo‘linishning baholanishi  - shkalaning ikkita bir-biriga qo‘shni belgilariga 

muvofiq keladigan kattaliklar mohiyatining farqi; 

 ko‘rgazmalarning  diapazoni  -  shkalaning  boshlang‘ich  va  oxirgi 

mohiyatlari bilan chegaralangan sohasi; 

 o‘lchovlarning  diapazoni-o‘lchanadigan  kattalik  mohiyatlarining  o‘lchov 

vositalarining yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari me’yorlashtiriladigan sohasi; 

 o‘lchovlarning chegarasi - o‘lchovlar diapazonining eng katta yoki eng kam 

mohiyati; 

 o‘lchovchi kuch - o‘lchaydigan uchlikning u kontaktda bo‘ladigan detalga 

ko‘rsatadigan ta’sir kuchi; 

 o‘lchov  vositalarining  yo‘l  qo‘yilishi  mumkin  bo‘lgan  chegarasi  -

o‘lchovchi  vosita  ishga  yaroqli  va  o‘lchash  uchun  yo‘l  qo‘yilishi  mumkin  deb 

hisoblanadigan eng katta xatoligi; 

---

 o‘lchov  vositalarining  barqarorligi  (stabilligi)  -  o‘lchovning  metrologik 

ko‘rsatkichlarining vaqt davomidagi doimiyligini aks ettiradigan xususiyati; 

 o‘lchovning  xatoligi  -  o‘lchov  natijasi  bilan  o‘lchanayotgan  kattalikning 

haqiqiy mohiyati o‘rtasidagi farq; 

 o‘lchovning  aniqligi  -  o‘lchovlar  sifatining  ular  natijalaridagi  xatolikning 

nolga yaqinligini aks ettiradigan tavsifi; 

 o‘lchov vositalarining aniqligi - o‘lchovlar vositalari sifatining xatoligining 

nolga yaqinligini aks ettiradigan tavsifi; 

 o‘lchovlarning  qayta  amalga  oshirilishi  mumkinligi  ayni  bir  xildagi 

kattalikning turli sharoitlarda bajariladigan o‘lchovlari natijalarining yaqinligi; 

 o‘lchovchi asbobning sezuvchanligi - o‘lchov vositasining chiqish joyidagi 

signalning  o‘lchanayotgan  kattalikning  og‘ishiga  sabab  bo‘lgan  amalga  nisbatan 

munosabati; 

 tuzatish  -  bir  tizimli  turdagi  xatoliklarni  istisno  qilish  va  o‘lchanadigan 

kattalikning haqiqiy mohiyatlariga nisbatan ancha yaqin turadigan mohiyatni olish 

uchun  o‘lchovchi  asbobning  ko‘rgazmasiga  algebraik  qo‘shib  qo‘yilishi  kerak 

bo‘lgan kattalik.