|
Tikuv ignalari. Qo‘l va mashina ignalari bo‘ladi. Qo‘l ignalari oddiy va
to‘rlash ignalariga bo‘linadi. Oddiy ignalar uzunlik o‘lchamlari (35 mm dan 80
mm gacha) va diametri bo‘yicha o‘lchamlar (0, dan 1,8 mm gacha) ni bildirgan
nomerlar bilan ishlab chiqariladi. To‘rlash ignalarning uchi oddiy ignalarga
qaraganda to‘mtoqroq bo‘ladi va teshiklari uzunchoqroq bo‘ladi. Ular 37 mm, 40
mm va 58 mm uzunlikda ishlab chiqariladi.
Mashina ignalari bir - biridan, faqat, yo‘g‘on - ingichkaligi bilan farq qiladi
va shunga binoan har xil nomerli bo‘ladi. Tikuv ignasi to‘g‘ri bo‘lishi (chunki bir
oz bukilgan igna ham notekis baxya hosil qiladi), uning sirti silliq, yaltiroq va
o‘tkir uchlik bo‘lishi kerak. Tikishdan oldin ignani quruq latta bilan artish kerak;
ignalarni quruq joyda asrash lozim. Qo‘l va mashina ignalariga ip o‘tkazishni
osonlashtirish uchun magazinda sotiladi. Qo‘lda ishlatiladigan tikuv mashinalari ip
gazlama, zig‘ir tolasi, jun, shoyi va sintetik gazlamalardan ikki ipli to‘g‘ri moki
baxya, ilon izi baxya va shakldor baxyalar bilan kiyim tikish, shuningdek, kashta
tikish va shakldor baxya tushirish uchun mo‘ljallangan. Tikuv mashinalari qo‘lda,
oyoqda va elektr yuritma yordamida harakatlantiriladigan qilib ishlab chiqariladi.
Ularning quyidagi turlari bop: I—to‘g‘ri baxya tikish uchun; II— to‘g‘ri va ilon izi
baxya tikish uchun; III—to‘g‘ri, ilon izi va shakldor baxya tikish uchun; IV—
to‘g‘ri, ilon izi va shakldor baxya tikish uchun (avtomatik boshqarish elementlari
bilan). Konstruktiv ijrosi jihatidan tikuv mashinalari qopqoqli chemodan - g‘ilofli,
shkaf - stolli, kabinet - stolli bo‘ladi. Hozirgi tikuv mashinalari u klassda (2M, 120
va 116-2) ishlab chiqarilmoqda. 2M klassdagi tikuv mashinasi faqat to‘g‘ri baxya
bilan tikadi, 12,0 «Lalva» klassidagi mashina to‘g‘ri ilon izi baxya bilan bir yoki
ikki (qo‘shaloq) igna yordimida va shakldor bezak baxya bilan tikadi.
NAYCHA - to‘qimachilikda ishlatiladigan asbob. Qamishdan, o‘rik
yog‘ochidan yasalgan. To‘quv ishlari mashinalashgach, naychalar qattiq kartondan
yasaladigan bo‘ldi. Naychaga
pishitilgan
va
arqoq
uchun
mo‘ljallaigan ip o‘raladi; 2)
kulollikda sopol idishlarga gul
solinadigan
(to‘quvchilar
naychasiga
o‘xshash,
yog‘ochdan yasalgan) asbob.
Uning bir uchiga tamg‘asimon
gul o‘yib tushirilgan bo‘ladi; 3)
chilangarlikda
kalitning
qulf
o‘qiga kirib, qulfning surmasini suradigan qismi; 4) zargarlikda sochpopukning
kumushdan yasalgan qismi, naychasimon taqinchoq; 5) miskarlikda uzunligi 1 m
cha, chorqirra, ikki uchi ikki tomonga qayrilgan asbob. Oftoba, qumg‘on, choydish
kabilarni qorinli qilib ishlashda qo‘llaniladi.
Qadimda odamlarda mehnat quroli sifatida, ov qilish va dushmanlar bilan
jang qilish uchun tosh, cho`p ishlatar edi. Keyinchalik esa pichoq, nayza, kamon
paydo bo`ldi. Odamlar gazlama to`qishni, xayvonlar terisiga ishlov berishni, paxta
va zig`irga ishlov berishni o`rganishdi. Kiyimga, bosh va oyoq kiyimlariga talab
paydo bo`ldi. Odamlar mix, igna, g`altak, lom, aravacha va belkuraklarni
yaratdilar. Asta-sekin oddiy mexanizmlar paydo bo`ldi.
Birinchi kiyim tikish mashinasining loyihasini XV asr oxirida Leonardo da
Vinchi taklif qildi.
XVI asr oxirida 100 yildan keyin ingliz Uil'yam Li xotinini tikib turganida,
uning qo`lidagi to`qish simining harakatig`a sinchiklab qarab, bir ipli zanjirsimon
baxyaqatorga o`xshatib to`qish mashinasini yaratdi. Birinchi bo`lib nemis Karl
Veyzyontal' teshigi bor ignali tikuv mashinasini ixtiro qildi. Keyinchalik ingliz Tomas
Syont charm buyumlari, etik tikadigan mashinani yaratdi.
10-rasm. SU-OP dazmollash stoli.
11-rasm. SU-TPL dazmollash
stoli.
X1X asr boshida ingliz Piri tikuvchilar uchun zanjirsimon baxya hosil
qiladigan mashinani yaratdi. Faqatgina 1834 yillarga kelib, amerikalik Uolter Xant
uchi teshikli igna va mokini ixtiro qildi. 1843 yilda uning vatandoshi Uolter Xant
Byondjamin egri ignali mashinani yaratdi.
1850-51 yillarda amerikaliklar Alyona Vil'son va Isaak Zinger tomonlaridan
tikuv mashinalari takomillashtirildi. Shu davrda Grober va Bekr Empli zanjirsimon
baxyali mashinani yaratdilar. Evropada tikuv mashinalari ishlab chiqaradigan
korxonalar paydo bo`ldi.
Amerikadan (SSHA) tikuv mashinalari Osiyo qit`asiga yuborila boshlandi.
1877 yilda ular Yaponiyada paydo bo`ldi.
Zinger ko`plab mashinalar ishlab chiqara boshladi. "Zinger" firmasi o`z
filiallarini turli davlatlarda, shu jumladan Rossiyada ochdi.
1900 yilda Moskva yaqinidagi Podol'sk shahrida "Zinger" firmasi zavod
asosladi va bir yilda chiqaradigan mashinalari soni 600 mingni tashkil etdi.
Ulug` Oktyabr revolyutsiyasi g`alabasidan keyin Kalinin nomidagi Podol'sk
mexanikaviy zavodi deb ataldi.
Bundan tashqari "Legmash" nomli Orshansk zavodi tikish-yo`rmalash, yarim
avtomatlar ishlab chiqaradi.
Jahonda 100 ga yaqin firmalar maishiy va sanoat tikuv mashinalarini ishlab
chiqaradilar. Bular Germaniyaning "Shtrobel'", "Pfaff", "Adler", "Dyurkopp",
"Tekstima", Italiyaning "Rimol'di", "Nekki", Amerikaning "AMF Klarbro",
Yaponiyaning "Yamato", "Djuki", "Seyko", "Pegasus", "Kansai Spetsial'",
Do'stlaringiz bilan baham: | 
