1-Ma’ruza Mavzu: Tikuv jixozlari haqida umumiy ma’lumot. Reja

Chexoslovakiyaning  "Minerva",  Shvetsiyaning  "Xuskvarna",  Shvetsariyaning 

"Bernina", Vyengriyaning "Pannoniya" firmalaridir. 

Bugungi  kunda  dolzarab  muammolardan  biri  tikuvchilik  korxonalar  asosiy 

qurilmalarini 

takomillashtirish, 

avtomatlashtirish, 

zamonaviy 

dizaynini 

---

ko‘rinishdagi  texnologik  qurilmalar  va  texnologiyalarni  tadbiq  qilish  orqali  yuqori 

sifatli  buyumlarni  ishlab  chiqarish  hajmini  ko‘paytirish,  tez  moslashuvchi  tikuv 

oqim  liniyalarini  tashkil  qilish  va  rivojlantirish  hisobiga  ishlab  chiqarish 

samaradorligini  oshirishdan  iboratdir.  Tikuvchilik  sanoatida  kiyimlarni  loyihalash 

va konstruksiyalash, tikish, pardozlash va boshqa bosqichlarida qo‘l mehnatining 

salmog‘i  kattadir.  Bu  esa  ishlab  chiqarish  unumdorligini  o‘sishini  kamaytiradi. 

Shuning  uchun,  ishlab  chiqarishni  zamonaviy  avtomatik  boshqarish  tizimli  tikuv 

mashina  jixozlarini  ishlab  chiqarishga  tadbigi  borasida  ko‘pgina  tadqiqot  ishlari 

amalga  oshirilgan.  Jumladan,  tikuv  mashinalar  konstrkutsiyalarini  yaratilish  va 

ishlab  chiqarish  tarixiga  nazar  tashlasak,masalan  tikuv  mashinasining  dastlabki 

ko‘rinishlari XVI asr oxirlarida angliyalik olim Uilyam Li bir ipli zanjirsimon baxyali 

to‘qima  tikish  mashinasini  kashf  etgan.  1755  yilda  Karl  Veyzental  qo‘lda 

bajariladigan  qaviqlardan  nusxa  ko‘chiruvchi  tikuv  mashinasini  yaratgan. 

Angliyada  1790  yili  teri  mahsulotlarini  tikadigan  tikuv  mashina  uchun  Tomas 

Sentga  patent  berilgan  va  bu  mashina  qo‘lda  yurgizilib,  buyum  detallari  igna 

tagida  qo‘lda  surilib  turilgan.  Bu  mashina  konstruksiyasi  uncha  murakkab 

bo‘lmasada, unda ilgarilanma-qaytma harakatlanuvchan igna yuritgichi, gorizontal 

igna  plastinasi,  baxya  uzunligini  o‘zgartirish  va  gazlamani  surish  qurilmalari 

mavjud bo‘lgan. 

1829 yili Bartolomeya Timone yuqoridagi mashinalardan mukammalroq bir 

ipli zanjirsimon baxyali tikuv mashinasi asosida harbiy kiyim tikishga mo‘ljallangan 

80  ta  tikuv  mashinasini  yaratgan.  1834  yili  amerikalik  Uolter  Xant  ustki  va  ostki 

iplar  qo‘llanilgan  birinchi  moki  baxyali  tikuv  mashinada  ostki  ipning  tarangligini 

sozlash qurilmasi bo‘lmaganligi sababli, sifatli baxyaqator olish imkoni bo‘lmagan. 

1843  yili  Bendjamin  Bin  tomonidan  yoysimon  shakldagi  ignali  tikuv  mashinasini 

yaratilgan  .Ellios  Xou  tomonidan  1845  yili  moki  baxyali  tikuv  mashinasi  uchun 

patent  olgan  va  bu  mashinada  gazlama  vertikal  tarzda  suruvchi  richag 

ildirgichlariga  sanchib  qo‘yilar  va  faqat  to‘g‘ri  yo‘nalishda  surilgan.  Uning  bukik 

---

ignasi gorizontal tekislikda harakatlanib, to‘quv stanogi mokisiga o‘xshash mokisi 

esa ilgarilanmaqaytma harakatlangan. 

1850  yil  A.Vilson,  I.Gibbs  va  I.Zingerning  dastlabki  mashinalarida  igna 

vertikal  harakatlanib,  tepki  bilan  bostirib  qo‘yilgan  gazlama  esa  gorizontal 

platformada  harakatlangan  va  bu  mashinalarda  gazlamani  to‘xtab-to‘xtab  surib 

turadigan  tishli  g‘ildirakcha  bo‘lgan,  keyinchalik  esa  uning  o‘rniga  tishli  reyka 

o‘rnatilgan .