1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

7-Ma`ruza.

Mavzu: Bosh guruhchalarning metallari.

Reja:

1. Litiy guruhchasining umumiy tavsifi. Natriy va kaliy, o`yuvchi ishqorlar, natriy va kaliy tuzlari.

2. Berilliy guruhchasining umumiy tavsifi. Kalsiy, uning oksid, gidroksid va tuzlari.

3. Suvning qattiqligi va uni yo`qotish usullari.

4. Bor guruhchasining umumiy tavsifi. Alyuminiy, uning oksid va gidroksidlari, alyuminiy va uning qotishmalarining ishlatilishi.

Yangi darsning bayoni.

1. Litiy guruhchasining umumiy tavsifi.

Natriy va kaliy, o`yuvchi ishqorlar, natriy va kaliy tuzlari.

Litiy guruhchasini Li, Na, K, Rb, Cs va Fr elementlari tashkil etadi. Bular s-elementlardir. Atomlarining tashqi energetik pog`onasida bittadan elektron bo`ladi. Ular kimyoviy reaksiyaga kirishganida valent elektronlarini berib, +1 ga teng doimiy oksidlanish darajasini namoyon qiladi.

7. 1-jadval. Litiy guruhchasi elementlarining xossalari.

№	Xossalari	Li	Na	K	Rb	Cs	Fr
1. 2. 3. 4. 5. 6.	Tartib raqami Valent elektronlari Atomining ionlanish energiyasi, eV Nisbiy elektrmanfiyligi Birikmalarida oksidlanish darajasi Atom radiusi, nm	3 2s^1 5,39 0,97 +1 0,155	11 3s^1 5,14 1,01 +1 0,189	19 4s^1 4,34 0,91 +1 0,236	37 5s^1 4,18 0,89 +1 0,248	55 6s^1 3,89 0,86 +1 0,268	87 7s^1 3,83 0,86 +1 0,280

Bu elementlarning oddiy moddalari ishqoriy metallar deyiladi. Ular kuchli qaytaruvchilar va eng faol metallar bo`lib, deyarli barcha metallmaslar bilan bevosita birikadi. Ular kimyoviy birikmalarida ko`pincha ionli bog`lanishli bo`ladi.

Tartib raqami ortishi va ionlanish energiyasi kamayishi bilan elementlarning metallik xossalari kuchayib boradi. Davriy jadvalning har qaysi davri (1-davrdan tashqari) shu elementlar bilan boshlanadi.

Bu elementlar kislorod bilan R₂O tipidagi oksidlar hosil qiladi. Bu oksidlar suv bilan birikib, ROH tipidagi asoslar hosil qiladi:

R₂O + H₂O = 2ROH

Ishqoriy metallar vodorod bilan RH tipidagi birikmalarni hosil qiladi, ular metallarning gidridlari deyiladi. Gidridlarda vodorodning oksidlanish darajasi –1 bo`ladi.