1-ma’ruza. Mavzu: Kriptotahlil faniga kirish. Asosiy tushunchalar. Shifrlar klassifikasiyalari. Ma’lumki

 
 
Шифрлаш алгоритмларининг классификацияcи 
 
Шифрларни классификациялашнинг илк белгиси сифатида, очиқ матнни 
шифрлашда ишлатиладиган акслантиришлар турлари олинади. Агар очиқ 
матн белгилари алфавити (ҳарфлар, рақамлар ва белгилар) шифрматн 
белгилари алфавити билан бир хил бўлмаган белгилардан иборат бўлса, бу 
шифр ўрнига қўйиш шифрлаш усулига тегишли бўлади. Ихтиёрий ўрнига 
қўйиш шифрининг 
)
,
,
,
,
(
D
E
K
Y
X
A
=

математик модели қуйида келтирилган.

---

7 
Ўрнига қўйиш шифр алгоритмларини турли синфларга бўлиб чиқиш 
мумкин. Агар шифрлаш калити билан дешифрлаш калити бир-хил бўлса, у 
ҳолда бундай шифрлар симметрик шифрлаш алгоритми дейилади, акс ҳолда 
асимметрик шифрлаш алгоритми дейилади. Яъни, алгоритмда калитлардан 
фойдаланишга кўра шифрлар қуйидагича классификациялади:
•
симметрик; 
•
асимметрик.
1-схема. Шифрлар классификациялари
. 
Шифрлар
 
Ўрнига қўйиш 
шифрлари
Ўрин алмаштириш 
шифрлари
Композицион 
шифрлар
Кўп қийматли ўрнига 
қўйиш шифрлари
Бир қийматли
ўрнига 
қўйиш шифрлари
Симметрик
шифрлар
Асимметрик
шифрлар
Устунли (сатрли) 
ўрин 
алмаштиришлар
Узлукли 
шифрлар
Блокли
шифрлар
Бир алфавитли 
шифрлар
Кўп алфавитли 
шифрлар
Гаммалаштириш
шифрлари
Йўналишли ўрин 
алмаштиришлар
Ғалвирлар
, 
лабиринтла
р