1-маъруза мавзу: Фаннинг асосий мақсад ва вазифалари. Рақамли мантиқий қурилмалар ҳақида умумий тушунча. Режа

Манипуляторлар. Манипуляторлар ахборотни киритиш учун бошқарув пульти хисобланади. Клавиатура биргаликда улар диалогли дастурни махсулот билан ёма-ён фойдаланувчининг ишидаги қулайликни оширади. Бу ерда йўналишни дисплей экрани бўйича ўзгартириш ва меню пунктини танлаш, шунингдек экран фрагментларини ажратиш талаб қилинади. Шундай қилиб, манипуляторларни асосий вазифаси курсорни экран бўйлаб кўчишни енгиллаштириш ва курсор кўрсатган экран нуқтасини зарур холда белглашдан иборат. Бир қатор манипуляторлар бундан ташқари экранда тасвир чизиш имкониятига эга. Улар билан ишлашда асосий хусусият шундаки, дисплей экранда манипулятор воситасида ишлаб чиқарилган харакатларни тасвирлаш орқали фойдаланувчи қайтма алоқани албаттда мавжудлигидир. Хозирда ШК да қуйидаги манипулятор турларидан фойдаланилади:

0. 
   жойстик;
   
1. 
   нурли перо;
   
2. 
   сичкон типидаги манипулятор;
   
3. 
   шарли манипулятор;
   
4. 
   Iponit Control- манипулятори.
   

Жойстик (joystik - даста ричакли кўрсатгич демак) курсорнинг экранда тўрт йўналишдан бирига кўчиришни таъминлайди. У тегишли корпусга ўрнатилган дастакдан иборат. Корпус сургич ёрдамида ШК яқинида қимирлайдиган сиртги қисмга мустахкамланган. Бурчакни ўзгартирувчилар билан шарни асосида бирлаштирилган дастак эса айрим моддий бурчак доиасида Х ва У координаталари бўйлаб харакатланиши мумкин.
Нурли перо (Liqht pen) дисплей экрандаги нуқтани кўрсатиш учун ёки тасвирни юзага келтириш учун қўлланиши мумкин. У конструкция жихатидан ичида фотоэлимент бўлган ручкадаги туйник орқали фотоэлиментга етиб келади. Перодаги тугмачани босиш туфайли экрандаги нуқтани кўрсатиш учун ШК га шнур бўйича тегишли сигнални етказиш мумкин. Нурли перо билан ундан келадиган сигнални олинадиган махсус дастурдан фойдаланилади. У шу билан бирга дисплейни синхиронлаш сигналини олади, вақтинча ушланиб қолишини хисоблаб чиқади ва шундан келиб чиққан холда нурли перо билан кўрсатилган нуқта координатни аниқлайди. Нурли перодан фойдаланиш вақгида экран қалинлиги боис ва перо учининг катталиги сабабли кўрсатишда қийинчилик келиб чиқади. Бу нарса юпқа чизиқлардан ташкил топган ва экранда жойлаштирилган чорахали жойлаштирилганки, унинг маркази экрандаги нурли перонинг нисбатан сезгир нуқтасини туради.