1-маъруза. Мавзу: Бинолар ва иншоотлар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларга қўйиладиган асосий талаблар

Куч бўлмаган таъсирларга ташқи ва ички ҳаво температураси, намлигида бўладиган ўзгаришлар таъсири, ёғингарчилик қуёш радиацияси, ҳаво муҳитида ва ер ости сувларида бўлиши мумкин бўлган кимёвий агрессив моддалар таъсири, биологик таъсирлар ва бошқалар киради.
Ташқи таъсирларга мос равишда бинога ва унинг конструкцияларига қуйидаги талаблар қўйилади.
Мустаҳкамлик - конструкциянинг ташқи таъсирларни бузилмасдан ва жиддий қолдиқ деформацияларсиз қабул қилиш хусусияти.
Устиворлик (бикирлик) - конструкциянинг ташқи таьсир остида ўз мувозанатини сақлай билиш хусусияти.
Узоққа чидамлилик - конструкциянинг мустаҳкамлик ва устиворликни узок вақт сақлаб қолиш хусусияти.
Изоляция (ўтказмаслик) хусусиятларининг барқарорлиги. Бу талаб ташқи ва ички тўсиқ конструкцияларга таалуқли бўлиб, мустаҳкамлик етарли бўлган ҳолларда эксплуатацион сифатларнинг ёмонлашувининг олдини олади.
Юқоридаги талабларга тўлик жавоб берадиган конструктив ечим бинонинг техник мақсадга мувофиқлик даражасини белгилайди.
Биноларга меъморий-бадиий маьнодорлик талабини қўйишнинг боиси шуки, бинода кечадиган ҳар қандай ижтимоий ёки ишлаб чиқариш жараёни инсоннинг нафақат моддий, айни пайтда маънавий эхтиёжлар соҳасига ҳам таъсир кўрсатади. Шунинг учун шу жараёнлар кечадиган бино ўзининг ташқи кўриниши, ички қиёфаси орқали кишилар онгига ва кайфиятига ижобий таъсир кўрсатиши бошқача қилиб айтганда, кўзни қувонтирадиган бўлиши талаб қилинади.
Иқтисодий мақсадга мувофиқлик - бинони қуришга минимал меҳнат маблағ ва вақт сарфлаб, максимал фойдали майдон олишни назарда тутади. Иқтисодий талаблар функционал масалаларни, яъни хоналарнинг сонини, бичими ва ўлчамларини, улардаги ободонлаштириш тадбирларини белгилашда ҳақиқий эхтиёждан ва жамиятнинг имкониятларидан келиб чиқиш лозимлигини билдиради. Конструкцияларнинг мустахкамлик ва устиворлик заҳираларини, узоққа чидамлилик ва оловбардошлик даражаларини тўғри белгилаш ҳам иқтисодий талаблардандир.
I ва II класс биноларнинг узоққа чидамлилик ва оловбардошлик даражаси, мос равишда I ва II даражадан паст бўлмаслиги керак. III класс биноларнинг узоққа чидамлилик даражаси II ва оловбардошлик даражаси Ш даражадан паст бўлмаслиги керак. IV класс бинолар нинг узоққа чидамлилик даражаси Ш даражадан паст бўлмаслиги керак, лекин оловбардошлик даражаси меъёрланмаган.