1-ma’ruza. Matematika va informatika o’qitish uslublari fani, predmeti, maqsad va vazifalari, mazmuni

Aylana va doira dastlab uning asosiy elementlari vatar, diametr, radius, markaz haqida tushunchalar beriladi, xossalari isbotlanadi. Bunda asosiy maqsad sirkul va chizgich yordamida sodda masalalarni yechish ko’nikmalarini shakllantirishdan iborat. Bundan tashqari, aylana va doira matematik usullarning o’zaro bog’liqligi asosida qaraladi. Masalan, koordinatalar usuli yordamida to’g’ri chiziq va aylana o’zaro joylashishi o’rganiladi, aylana tenglamasi keltirilib chiqariladi, geometrik almashtirishlar usuli yordamida aylananing ko’pgina xosslari asoslanadi va o’rnatiladi, geometrik o’rinlar usuli esa aylana tushunchasini turlicha bayon etishga imkon beradi. Aylananing metrik xossalarini o’rganish aylanaga tashqi va ichki chizilgan muntazam ko’pburchaklarni o’rganishga yordam beradi.

4. 5-6-sinflarda geometriya bo’yicha bilimlar berishning quyidagi maqsadlari mavjud:

-    o’quvchilarni asosiy geometrik tushunchalar haqida ma’lumotlar bilan tanishtirish;

-    o’quvchilarni sistematik geometriya kursini o’rganishga tayyorlash;

-    ularda geometrik yasash malakalarini shakllantirish.

Bu sinflarda quyidagi geometrik bilimlar beriladi: 1-4-sinflarda o’rganilgan geometrik shakllar va ularning xossalari haqidagi tasavvurlar chuqurlashtiriladi; yangi geometrik miqdorlar o’rganiladi (aylana uzunligi, burchak kattaligi); shakllar orasidagi farqlar ko’rsatiladi (kesma uzunligi va kesma, burchak va burchak kattaligi); geometrik yasashlar ko’payadi va unda qo’llaniladigan asboblar ham ko’payadi (chizgich, sirkul, trasportir). Geometriya elementlari asosan induktiv ravishda bayon etiladi. Bunda ko’pgina bilimlar ulchash va yasashlarni umumlashtirish, modellashtirish yordamida bayon etiladi.

5-6-sinflarda o’quvchilarning geometrik bilimlar saviyasi ma’lum darajada tekis bo’lishiga hamda sistemali bilimlarga boshlang’ich qadamlar qo’yishga erishiladi. Birinchi bosqichda, to’g’ri chiziq, tekislik, kesma, kesma uzunligi, perpendikulyar va parallel to’g’ri chiziqlar karaladi. Ayniqsa, bunda atamalar kiritilishiga e’tiborni qaratish lozim: to’g’ri chiziqning o’z-o’ziga parallelligi, bir to’g’ri chiziqda yotgan kesmalar parallel. Geometrik yasashlarni bajarishga o’rgatishda yasash asboblaridan chizgich, sirkul, uchburchakli chizgich va transportirlardan foydalanishga o’rgatish mumkin. Sirkulni qo’llash chegaralangan bo’lib, aylana va doirani tasvirlash uchun qo’llaniladi.

5. 7-9 -sinflar geometriya o’quv dasturida bu fanning hayot va amaliy faoliyat bilan mustahkam aloqasini o’rnatish uchun ulchash va yasashlarga doir tushunchalarni shakllantirish, xususan, konus, shar, sirt yuzalarini hisoblash, piramida va aylanish jismlari hajmlarini hisoblash kiritilgan. O’quvchilar fazoviy tasavvurlarini rivojlantirish va fazoviy konstruksiyalarda tahlil qilish ko’nikmalarini shakllantirish uchun 9-sinf geometriya kursi to’la shu masalalarini o’rganishga bag’ishlangan.

Mazkur sinflarda planimetriya ko’proq va stereometriya ma’lum hajmda o’qitilishi ko’zda tutilgan. Bu kurs o’quvchilarga deduktiv isbotlashlar haqida, geometrik mulohazalar orasidagi bog’lanishlar haqida tushunchalar beradi. Avvalgidek, 8-sinf geometriya kursiga to’g’ri burchakli uchburchaklarda tomonlar bilan uchburchaklar orasidagi munosabatlar kiritilgan. Trigonometrik munosabatlar geometrik masalalar yechishning yangi usulini beradi va amaliy kullanishlarda katta ahamiyatga ega.