1-ma’ruza. Matematika va informatika o’qitish uslublari fani, predmeti, maqsad va vazifalari, mazmuni

Maxsuslashtirishda o’rganilayotgan obyekt xossalari to’plamidan birorta xossa fikran ajratishdan iborat. Maslan, romblar to’plamidan teng diagonalli romblarni ajratib kvadratlar to’plamini hosil qilamiz.

Maxsuslashtirish –berilgan to’plamdan bunda yotuvchi to’plamga qarashga o’tishdan iborat. Masalan, musbat kasr sonlar to’plamini qarashdan natural sonlar to’plamini qarashga o’tish maxsuslashtirishdan iborat. Bunda o’zgaruvchi miqdorni o’zgarmas bilan almashtirish yoki o’rganish obyektiga cheklashni kiritishni (uchburchak–teng yonli uchburchak) maxsuslashtirish deb hisoblanadi.

Abstraksiya analiz va umumlashtirish kabi ikki xil shaklda bo’lishi mumkin. Birinchi shakli, predmetni hissiy bilish bo’lib, bunda predmetning bir xossasiga qaramasdan boshqa uning xossalarini ajratishdir. Geometrik jism sifatida qarab predmetning shakli, o’lchovlari, tekislikda yoki fazo-dagi vaziyatiga qaraladi. Ikkinchi shakli abstraksiya hissiy bilishdan umuman olganda kelib chiqadi. Masalan, uchburchakning turli burchaklar buyicha sinflashda abstraktlashtirib uchburchakning turlicha tomonga egaligi xossasiga e’tibor bermay, abstrakt uchburchak tushunchasi bilan ish ko’riladi. Salbiy tomoni shundaki, o’rganilayotgan obyekt ba’zi xossalariga e’tibor bermaydi. Lekin bu xossalardan tashqari bizga muhim bo’lgan xossalari ajratib qaraladi. Demak, abstraksiyalash –o’rganilayotgan obyekt ba’zi muhim bo’lmagan xossalariga fikran e’tibor bermasdan xossani tadqiq etish uchun muhim xossa ajratib qaraladi.