1-Maruza Kirish

§11.4.Yig’iq va yoyiq statik yuklarni o’rnatish usullari 
Sinashlar jarayonida obektni yuklash uchun donali og’ir narsalar; sochiluvchan 
materiallar;  suv  to’ldirilgan  idishlar;  pnevmatik  yostiqlar;  gidravlik    va  vintik 
domkratlardan  foydalaniladi.  Donali  og’ir  narsalar  sifatida  qadoqtoshlar,  metal 
quymalar, beton va temirbeton bloklar ishlatiladi, bular sinashdan ilgari tortiladi 
va  belgi  qo’yiladi.  Zo’riqishlar  uyg’otish  maqsadida  tal,  polispast  va 
lebyodkalardan  h’am  foydalaniladi.  Tashqi  tasirlarga  qo’yiladigan  asosiy  talab 
ularning  vaqt  davomida  barqarorligi  va  miqdorlarini  aniq  nazorat  qilish 
imkoniyati mavjudligidan iborat. 
 
Modellar  va  material  namunalarini  laboratoriya  sharoitida  sinashda 
standart presslardan va sinash mashinalaridan foydalaniladi. Sinash mashinalari 
ikki xil bo’ladi: deformatsiya vujudga keltiruvchi bikir yuklovchi mashinalar va 
kuchlar o’zgarish qonunini belgilovchi yumshoq yuklovchi mashinalar. Keyingi 
xili durustroq sanaladi. 
 
Og’irliklarni  osib qo’yish-yig’iq kuchlar h’osil  qilishning  eng  soda  usuli 
h’isoblanadi.  Bu  usulning  afzalligi  shundan  iboratki,  osma  yuklar  tasiri 

---

sinalayotgan  konstruktsiyaning  salqiligiga  bog’liq  emas.  Biroq  bu  usul  ko’p 
meh’nat  talab  etadi. Misollar  keltiramiz.  2.3  –  rasmda  yig’iq  yuklarni  ferma  1 
ning  pastki  poyasiga  osmalar  2  orqali  osib  qo’yilgani  aks  ettirilgan.  Yuk 
maydonchasi 3 ga donali og’irliklar joylanadi.