1-Maruza Kirish

 
Davlat standartlari. 
Davlat 
miqyosida 
standartlar 
davlat 
ah’amiyatiga  egadir.  Chunki 
standartlashtirish ishlari h’alq h’o’jaligini ravojlantirish ishlari bilan nafaqat bir 
xil tempda borishi kerak, aksincha u bir muncha oldinda borishi shart. Keyingi 
paytlarda 
tashkilot 
va 
muassasalarda 
standartlashtirish 
ishlari 
shu 
tashkilotlarning  asosiy  ishlaridan  biri  bo’lishi  shart  degan  xukumat  qarorlari 
chiqdi.  Sababi  vaqt  o’tishi  bilan,  taraqqiyotni  o’sib  borishi  sababli  mavjud 
standartlar  va  texnik  shartlar  zamon  talabiga  javob  beraolmay  qoladi,  shuning 
uchun  mavjud  standart  va  texnik  shart-sharoitlarni  tinmay  yangilab  borish, 
ularni zamon talabi doirasida tutib turish majburiyati zarurati kelib  chiqadi. Bu 
esa o’z navbatida xom ashyolardan foydalanishda, tejamkorlikda, materiallar va 
energoresurslardan  esa  iloji  boricha  unumli  foydalanishda,  demak  ilmiy  texnik 
progress  taraqqiyotini  to’latishda  tasir  etuvchi  asosiy  omillaridan  sanaladi. 
Kelajakda  mah’sulotlarni  sifatini  yaxshilash  maqsadida  standartlar  va  texnik 
shart-sharoitlarni  qayta  qo’rib  chiqish  masalasini  tezlashtirish  to’g’risida  bir 
necha qonunlar qabul qilindi. Davlat standartlari qo’mitasi zimmasiga esa: 

---

Ministrliklar  va  boshqarma  rah’barlariga  ishlab  chiqarilayotgan  mah’sulotlarni 
sifatini,  texnik  darajasini,  ishonchliligini  va  shular  singari  sifatini  o’zgarmas 
ko’rsatgichlarni  oshirish  bo’yicha  olib  borilayotgan  ishlarini,  tadbirlarni 
koordinatsiya qilish; 
Standartlashtirish  va  metrologik  taminlash  ishlari  orqali  ishlab  chiqarilayotgan 
mah’sulot sifatiga sistematik tarzda tasir ko’rsatish; 
Davlat qabul komissiyalari, organlari ishlari, effektivligini oshirish; 
Standartlashtirish  bo’yicha  Halqaro  tashkilotlar  ishlarida  ministrliklar  va 
boshqarmalar  bilan  birgalikda  aktiv  ishtirok  etish  singari  vazifalar  yuklatiladi. 
Shuning  uchun  standartlashtirishni  davlat  ilmiy  texnik  siyosatini  elementi  deb 
atash mumkin. 
Standartlashtirish asosan quydagi yo’nalishlar bo’yicha olib boriladi: 
Parametrik  va  tip-o’lchovli  qatorlarni  tayinlash,  asosiy  konstruktsiyalar, 
mah’sulotlar,  ularni  tashkil  etuvchi  qismlari,  o’lchamlari  h’ossa  va 
h’ususiyatlarini  tayinlash,  standartlashni  optimal  shart-sharoitlarni  tayinlash 
(xom-ashyo, materiallar, komplektatsiya  mah’sulotlari, tashkil etuvchi qisimlar, 
tayyor mah’sulotlar); 
Mah’sulot  ishlab  chiqarishga  progressiv  talablarni  joriy  etish,  yani  ishlab 
chiqargan mah’sulotlarni o’lchamlariga,  sifatiga, ishlab  chiqarishda  xom-ashyo 
energoresurslarni,  materiallarni,  eh’tiyot  qismlar  va  instrumentlarni  tejash, 
meh’nat  sarfini  kamaytirish,  tashqi  bozor  talablarni  etiborga  olish, 
raqobatbardoshligini oshirish, meh’nat h’afsizligini oshirish, h’alq salomatligini 
saqlash,  tashqi  muh’itni  ifloslanishiga  yo’l  qo’ymaslik,  zararli  chiqindilardan 
asrash, shuningdek ishlab chiqargan mah’sulot sifatini nazorat qilish usullari va 
yo’llarini yaxshilash tadbirlarni ishlab chiqish; 
Komplektlovchi  mah’sulotlar,  materiallar,  o’lchamlar,  parametrlar,  asosiy 
tashkil  etuvchi  qismlar,  ularni  almashinish  ishlarni  yo’lga  qo’yish, 
programmalash,  diagnostikalash  informatsion,  elektron  tizimlardan  foydalanish 
va shu singari ishlarni bajarishni konstruktiv taminlash. 
Metrologik  qoidalar,  texnik  asbob-uskunalar  va  tashkiliy  asoslarni  tashkil 
etishda, o’lchov ishlarida keraklikcha aniqlikni va birlikni taminlash; 
Maqsadli 
programmalash 
usulini 
qo’llash  asosida  standartlashtirishni 
rejalashtirish  ishlari  effektivligini  oshirish  h’amda  mamlakatni  iqtisodiy  va 
sotsial taraqqiyotini oshirishga qaratilgan standartlashtirish ishlarini yagonaligini 
taminlash; 
Chet  davlatlarini  ilg’or  tajribalarini  qo’llash,  umumlashtirish  va  tadbiq  etish 
ishlarini, standartlashtirish bo’yicha albatta, amalga oshirish maqsadida h’alqaro 
standartlash ishlarini olib borish; 
Standartlash va texnik shart-sharoitlarni tadbiq qilishni nazorat qilish. 
Demak, standartlashtirishni asosiy vazifasi davlat va h’alq h’o’jaligi soxalarda 
ishlab  chiqarilgan  h’ar  bir  maxsulot  uchun  davlat  h’imoyasini  taminlash, 
mah’sulotlarni  ishlab  chiqarishda  normativ  texnik  h’ujjatlar  sistemasini  barpo 
etish  va  shu  h’ujjatlardan  to’g’ri  h’amda  effektiv  foydalanishni  nazorat  qilib 
borishdan iboratdir. 

---

Hozirgi  paytda  standartlashtirishni  xuddi  shunday  ishni  ilmiy  uslubi  deb 
qarash  kerakdir.  Standartlashtirish  h’alq  h’o’jaligini  ishlab  chiqarishda 
boshqaruvni  qandaydir  bir  kichik  qismi  deb  qaralsa,  standartlar  shu  boshqaruv 
sistemasini richaglari rolini o’ynashi mumkin.