1-ma’ruza kirish. Metrologiya asoslari. Reja

O‘lchash chegaralari: bo‘ylama yo‘nalish bo‘yicha 0-200 mm, ko‘ndalang yo‘nalishda 0-1000 mm, burchak 0-360 grad. (burchak shkalasi bo‘linmalar qiymati 1¹).

Proektorlar nazorat qilinayotgan detalni kattalashtirilgan tasvirini beradi. Murakkab konturli detallar nazorati uchun ishlatiladi: profilli shablonlar, mayda modulli tish o‘ygichlar, frezalar, rezba hosil qiluvchi asboblar.

Mashinasozlikda pnevmatik o‘lchash asboblarini ishlatish ham keng rivoj oldi. Bularni ishlash prinsipi o‘lchanayotgan o‘lchamni siqilgan xavo bosimi yoki sarfi bilan bog‘liqlikga asoslangan.

Nazorat shaklini va o‘lchash vositalarini tanlash.


Nazoratning tashkiliy-texnik shaklini tanlash.
Saralab yig‘ish usuli bilan yig‘iladigan detallar 100% nazorat qilinadi. Mashinani ekspluatatsiya ko‘rsatkichlarini belgilovchi funksional parametrlar va xavfli parametrlar bo‘yicha ham yoppasiga nazorat o‘tkaziladi. Stabil kechadigan texnologik jarayonlarda saralab nazorat qilish o‘tkazilgani ma’kul.


O‘lchash vositalarini ishlab chiqarish turiga
va detal konstruksiyasiga qarab tanlash.
YAkkalab ishlab chiqarishda xar bir operatsiyadan keyin batafsil nazorat o‘tkazilishi kerak. Bunda universal o‘lchash vositalari va yuqori malakali nazoratchilar ishlatiladi.

Seriyalab ishlab chiqarishda nazorat bir qator operatsiyalardan keyin yoki detal ishlab yakunlangandan keyin o‘tkaziladi. Bunda universal o‘lchash vositalari, maxsuslashgan nazorat moslamalari va kalibrlar ishlatilgani afzal.

Ko‘lab ishlab chiqarishda yuqori unumli mexanizatsiyalashgan va avtomatlashtirilgan nazorat-o‘lchash vositalari, nazorat avtomatlari keng ishlatiladi.

O‘lchash vositalari tanlanganda detallarning konstruktiv o‘ziga xosliklari hisobga olinishi kerak. Masalan, nazorat qilinadigan parametrlar ko‘p bo‘lsa ko‘p parametrli vositadan foydalanish kerak. YUpka devorli detallarni kontaksiz usulda nazorat qilgan ma’kul.