1-Ma’ruza. Kirish. Loyixalash bosqichlari. Texnik topshirik (TT) (4 soat)

Chiqarilayotgan loyihaviy hujjatlarning tavsifi. Chiqariladigan hujjatlarning xarakteri bo‘yicha ALTning 5 ta klassifikatsion guruhlari o‘rnatilgan:
1) qog‘oz lenta va (yoki) varaqda;
2) mashinali olib yuruvchi (nositel)larda;
3) foto olib yuruvchilarda (mikrofilmlar, mikrofishlar, fotoshablonlar va boshqalar);
4) kombinatsiyalangan (hujjatlarni ikki yoki undan ortiq ma’lumotlarni olib yuruvchilarda bajaradi).
Beshinchi guruh rezerv uchun saqlangan.
Loyihaviy hujjatlarning chiqarilayotgan soni. Kam, o‘rta va yuqori unumdorli ALTlarni farqlashadi. Bunda bir yilda chiqarilayotgan loyihaviy hujjatlarning soni A4 formatga aylantirilganda 10³ dan 10⁶ gacha o‘zgaradi.
Texnikaviy ta’minot strukturasidagi darajalar. Bir, ikki va uch darajali ALTlarni ajratishadi.
Bir darajali texnikaviy vositalar kompleksi (TVK) asosini o‘rtacha yoki yuqori klass EHMlari va periferiya qurilmalarining shtati tashkil qiladi; EHMlarda ma’lumotlarga dasturaviy ishlov berish bajariladi hamda ularni saqlash amalga oshiriladi. Mini-EHMdan foydalanilganda TVK avtomatlashtirilgan ishchi joyi (AIJ) deb ataladi.
Mini- va mikroEHMlar imkoniyatlarining tez o‘sishi terminallar bilan, balki mikroEHMlardan ham qurish afzalligiga olib kelmoqda. MikroEHM mavjudligi kompleks terminallari sonini keskin ko‘paytirish imkonini beradi va natijada bir vaqtning o‘zida ishlovchilar sonini orttirish imkoni tug‘iladi. Albatta, foydalanuvchilar sonining ortishi va bajarilayotgan loyihaviy protseduralar doirasining kengayishi TVKlarda ancha takomillashgan mini-EHMlar qo‘llanilishini taqozo qiladi. Shunday qilib, bir darajali ALTlarda kompleksning asosiy EHMlariga mo‘ljallangan dasturlar paketlaridan foydalaniladi. Terminal mikroEHMlari asosiy EHM bilan dasturaviy mos keladi va masalalarni asosiy EHMda ochish uchun tayyorlash yoki oddiy masalalarni o‘sha dasturaviy va informatsion vositalar yordamida yechish uchun hizmat qiladi. Bir darajali ALTlarning imkoniyatlari cheklangan. Shu sababli yirik korxonalarning ALTlarida unumdorligi katta bo‘lgan EHMlardan foydalanishga intilishadi. ALT darajalaridan birini bir yoki bir nechta EHM hosil qiladi. Bu daraja markaziy hisoblash kompleksi (MHK) deb ataladi. Zamonaviy ALTlarning MHKlari yuqori unumdorli EHMlardan foydalanishadi. Ular juda katta hisoblash resurslarini talab qiladigan eng murakkab dasturaviy protseduralarni bajarishda ma’lumotlarga dasturaviy ishlov berish funktsiyasini samarali bajarishadi. Lekin foydalanuvchining ALT bilan samarali bog‘lanish va ko‘p sonli uncha qiyin bo‘lmagan masalalarni yechish uchun ALTda interaktiv-grafik kompleks (ITK) deb nomlanuvchi ikkinchi darajaga ega bo‘lish maqsadga muvofiqdir. MHK va ITKlarning har bir darajalarida mazmuni bo‘yicha o‘xshash loyihaviy protseduralarni bajarish uchun o‘zining ADPlari bo‘ladi.
Ikki darajali ALTlar radial va halqasimon strukturaga ega bo‘lishi mumkin. Halqasimon struktura halqasimon hisoblash tarmog‘iga birikkan AIJga mos keladi. Bunday ALTda monitor tizimi va SUBD funktsiyalari hisoblash tarmog‘i uzellari bo‘ylab taqsimlanadi.
Uch darajali ALTlar ikki darajali tizimning texnikaviy vositalaridan tashqari periferiyali dasturaviy-boshqariladigan jihozni, masalan chizma avtomatlashtirish, fotoshablonlarni tayyorlash uchun qurilmalarini, raqam-dasturaviy boshqariladigan dastgohlar dasturlarini nazorat qilish uchun komplekslarni, o‘z ichiga olgan bo‘lishi kerak.