1-Ma’ruza. Kirish. Loyixalash bosqichlari. Texnik topshirik (TT) (4 soat)

3. Kuch sxemasi ratsionalligi.Konstruktsiyani yaxshilanganligi, uni og’irligi, gabarit o’lchamlari va uni ishlash layokati, unga kullangan kuch sxemasiga bog’liqdir. Sxema tasir etuvchi kuchlar, cho’zilish, siqilish yoki buralish bilan yuklangan elementlar yordamida kiska uchastkada sozlangan bo’lsa, u xolda ratsional-deb kabul kilinadi.
Misol uchun 32a –rasmda elektrodvigatel bilan chervyakli reduktor 1 va zanjirli uzatma 2 yordamida harakatga keltiriluvchi, shnekni transportyor sxemasi keltirilgan. Transportyorni bir necha metr uzunlikka ega bo’lgan korpusi listli pulatdan tayyorlangan bo’lib 4 ta trubasimon oyoklarda urnatilgan. Bunda asosiy xato shundan iboratki, korpus uzatma kuchi bilan uta yuklangan (kuch yo’nalishi strelka bilan ko’rsatilgan), va bu kuch kuchsiz tayanchlarga urnatilgan korpusni egadi va deformatsiyalaydi, Korpusdevori va shnek katlami (vыtok) orasidagi kichkina zazor natijasida korpus deformatsiyasi natijasida vыtoklar devorga tega boshlaydi. YUqori ishkalanish natijasida burovchi moment kuchayadi va eguvchi kuch ortadi. Natijada shnek korpusi ichida kisilib koladi.
YUqoridagi defektni shnekni harakat yo’nalishini o’zgartirib qisman bartaraf (albatta vыtoklar yo’nalishini ham o’zgartirib) etish mumkin. U xolda etaklovchi bo’lib zanjirli uzatmani pastki qismi xizmat qiladi va korpusni eguvchi moment ancha kamayadi. Bundan tashqari reduktorni o’rnatish simmetriya tekisligiga korpus kattikligini oshirib, uni fundamentga urnatib siljitish mumkin. Bu barcha tadbirlar sistemadagi tashqi kuchlar natijasida printsipial kamchiliklarni bartaraf eta olmaydi.
YUqoridagi kamchiliklar 32b-rasmda ko’rsatilgan sxemada bartaraf etilgan,yani bunda hnek korpusni yon qismida urnatilgan reduktor yordamida harakatga keltiriladi. Uzatma burovchi momenti va reaktiv burovchi moment reduktorni maxkamlash uzelida uzaro bog’liq xolatda so’nadi va korpus tashqi kuchlar tasiridan ozod bo’ladi va deformatsiyalanmaydi.

32-rasm. SHnekli transportyorni yaxshilangan kuch sxemasi