1-Ma’ruza Kirish. Fanning asosiy maqsadi va vazifalari. Reja

1-Ma’ruza

Kirish. Fanning asosiy maqsadi va vazifalari.

Reja:

• "Mashina va mexanizm nazariyasi" fanining umumiy xolatlari.
• Mashinaning blok-sxemasi.
• Mashina xillari.
• Mexanizmlarning tuzilishi.

MMN kursini asosiy bo’limlari

• Mashina va mexanizmlar strulturasi;
• Mexanizm geometriyasi va uning elementlari;
• Mexanizmlar kinematikasi;
• Mashina va mexanizmlar dinamikasi.

"Mashina va mexanizm nazariyasi" fanining umumiy xolatlari

Mashina -
bu insonning aqliy va jismoniy mexnatini yengillashtirish, ish unumdarligini oshirish uchun mexanik ish bajarishiga mo’ljallangan qurilmadir.
Mexanizm -
bu mashinaning asosiy qismi. Mexanizm maqsadga muvofik nisbiy mexanik xarakat qiluvchi jismlar sistemasidir.

MMN mashina va mexanizmlarni sxema ko’rinishida tuzilish asoslarini, xarakatini va loyixalashni o’rganadi.

Bu fan shartli rarishda uch qismga bo’linadi:
mashina mexanizmlar tuzilishi;
mexanizmlar nazariyasi;
mashina dinamikasi;

Mashina va mexanizmlar tuzilishi. Mashinaning blok-sxemasi.

• Blok-sxema - bu aylana yoki kvadratlardan tashkil topgan bo’lib, strelkalar yordamida birlashgan chizma. 1.1- rasmdagi kvadratlarni tagriflash quyidagicha.

1.1-rasm
1

• dvigatel mexanizmi (bu yerda mashinaga tegishli bo’lgan mexanik qismlar quriladi). Dvigatel mashinaning mexanik energiya manbai xisoblanadi. K o’pchilik mashinalar elektr, issiklik yoki boshqa turdagi dvigatellarga egadir. Kam turdagi mashinalar dvigatelga ega b o’lmaydi; bu mashinalar q o’l yoki oyoq yordamida xarakatga keltiriladi - tikish mashinasi, go’sht maydalagich, velosiped va boshqalar. Bu mashinalarni ko’rib chiqmaymiz.

2

• uzatish mexanizmi. U mashina mexanizmlariga dvigateldan xarakatni o’zgartirib uzatishga xizmat qiladi. Misol, avtomobilning tezlik qutisi, tokar stanokning tezlik qutisi, samolyot reduktori. Shunday mashinalar borki, ularda uzatish mexanizmi yuq - elektroventilyator, turbogenerator va boshqalar.

3

• bajaruvchi mexanizm. Bu mexanizm mashina ta'kidlagan xarakatni bajaradi. Bu mexanizm istalgan mashinaning asosiy qismini tashkil etadi. Mashinada uzatish va boshqa mexanizmlar bo'lmasligi mumkin, ammo bajaruvchi mexanizmi bo'lishi shart. Avtomobillarda bajaruvi mexanizm ko'rinishida yarim o'q va differensialning yetaklovchi g’ildiragi xisoblansa, tokar yoki parmalash stanoklarida bu podshipnikdagi shpindel va rezes yoki parmani uzatish mexanizmi. Mashinalar birdan ortik bajaruvchi mexanizmlarga ega bo'lishi mumkin.

4

• yordamchi mexanizm. U yordamchi xarakatlarni: ortish va tushirish, boshqarish va boshqalar. Ba'zi mashinalar yordamchi mexanizmga ega bo’lmasligi mumkin, boshqalarda bir qancha bo'lishi mumkin. Avtomobillarda - bu mexanizmlar to'xtatish va boshqarish, oyna tozalagich mexanizmi; o'zi ag’darish yuk mashinalarida - kuzovni ag’darish mexanizmi va boshqalar.