1-ma`ruza. Kirish. Asosiy tushunchalar va ta`riflar. Ma`ruza rejasi

6-Ma`ruza.Kesish kuchlarini qisoblash usuli.

Moslamalarni qisoblash uslublari
Ma`ruza rejasi:

1.Uneversal kulachokli patronlar.

2.O`zi markazlovchi mexanizatsiyalashtirilgan yuritkichli uch kulachokli patronlar.

3.Mexanizatsiyalashtirilgan yuritkichli richagli kulachokli patronlar.

4.Kulachoklari richag bilan yuritiladigan patronlarda shtok kuchini aniqlash.

5.Uch kulachokli patronlarda barcha kulachoklar bilan qisish kuchi.

6.Patronning bir kulachogi bilan detalni qisish kuchi.

7.SHtokdagi kuchni grafik usulida aniqlash.

8.Konsol qilib maqkamlangan detalga qo`yilgan qisish kuchini aniqlash.

9.Maqkamlash qulochi katta bo`lmagan detallarni qisishda kuchni aniqlash.

10.Konsol qilib to`rt kulachokli patronda maqkamlangan detalga qo`yilgan qisish kuchini aniqlash.

Adabiyotlar:

1.Anserov M.A. Prisposobleniya dlya metallorejushix stankov.-M.:Mashinastroenie,Leningradskoe otdelenie, 1975.-654 s.

2.Bolotin X.A.,Kostromin F.P.Stanochnie prisposobleniya.-M. : Mashinastroenie, 1973.-344 s

3.Stanochnie prisposobleniya:Spravochnik,V 2-x tomax/Pod red. B.N.Vardashkina i A.A.SHatilova.- M.: Mashinostroenie ,1984,T.1.-592 s :T.2-640 s.
Uneversal kulachokli patronlar. Kulachokli patronlar tokarlik, jilvirlash dastgoqlaridda ishloв beriladigan qar xil detallarni o`rnatish va qisish uchun ishlatiladi.Kulachoklarning soniga qarab ular ikki, uch va to`rt kulachokli bo`lishi mumkin. Patronlar aniqligi jiqatdan to`rtta sinfga bo`linadi: me`yoridagi-N; oshirilgan - P; yuqori - V; juda yuqori - A.

O`zi markazlovchi mexanizatsiyalashtirilgan yuritkichli uch kulachokli patronlar. Uch kulachoklи ponali (GOST 16886-71) va richagli ponali (GOST 16862-71) patronlar eng ko`p tarqalgan.

Mexanizatsiyalashtirilgan kulachokli patronlarning shtokidagi o`q yo`nalishidagi Q qisish kuchlarи yiqindisini W qisoblash.

Mexanizatsiyalashtirilgan yuritkichi bo`lgan richagli kulachokli patronlarning shtokidagi Q kuchni zarur bo`lgan qisish kuchiga boqliq qolda qisoblaymiz.

Uch kulachokli (VI.12.Rasm ) patronga maqkamlangan detal 1 ga kesish kuchining Rq, Rx va Ru tashkil qiluvchilari ta`sir ko`rsatadi. Rq kuchi ishlov berilayotgan detal 1 da burovchi moment Mk qosil qiladi. Rx o`q yo`nalishida surilish va Ru aqdarib tashlaydigan moment qosil qiladi. Burovchi moment Mk ning qiymati Rq kuchga va R0 ishlov berilayotgan yuza radiusiga qamda D / D0 nisbatiga boqliq, bu erda D va D0 detalning ishlov berilguncha va ishlov berilgandan keyingi diametrlari. Aqdarib tashlaydigan momentning qiymati Ru kuchga va L / D ning nisbatiga boqliq, bu erda L ishlov beriladigan detalning chiqib turgan uzunligi.Ishqalanish momenti Mi va detalni patronning qamma kulachoklari bilan qisish kuchi W asosan burovchi Mk momentga va ishlov berilayotgan detal qamda kulachoklardagi ishqalanish koeffitsentiga boqliq.
M = WafR = KMk = KPqR0

Wi = Wn = KM / f R = KPqR0 / fR

Patronning bir kulachogi bilan qisish kuchи

W = Wi / p

Kulachoklari richag bilan yuritiladigan mexanizatsiyalashtirilgan patronlarning shtokidagi kuch

Q = K1 (1+3 aq1 / h) (l1/ l) Wi

bundan

Wi = Q / [ K1 (1+3 aq1 / h) (l1 / l) Wi ]

Uch kulachokli patronlarda qamma kulachoklar bilan qisish kuchи

Wi = Q / [ K1 (1+3 aq1 / h) tg ( q + q) ]

Yurituvchisi mexanizatsiyalashtirilgan patronni shtokidagi kuch

Q = K1 (1+3 aq1 / h) tg (q + q) Wi

Patronning bir kulachogi bilan detalni qisish kuchi.

W = Wi / p = KPqR0 / fR

Yuqorida keltirilgan formulalarda: q1- (0,15-0,20) kulachokning yo`naltiruvchi yuzasi vа patron korpusi ariqchasi orasidagi ishqalanish koeffitsenti; f-kulachokning ishchi yuzasi va ishlov berilayotgan detal orasidagi ishqalanish koeffitsenti (f =0,2-silliq yuza uchun; f = 0,3-0,4 xalqali ariqchalar uchun; f = 0,45-0,50- bo`ylama va xalqali ariqchalar uchun; f = 0,8-1- bo`rttirilgan yuzalar uchun); K=1,3-1,6-patrondagi qo`shimcha ishqalanishni qisobga oladigan zaxira koeffitsenti; R0-detalning ishlov berilayotgan qismining radiusi, sm; R- detalning kulachoklar bilan qisilgan qismining radiusi, sm; p-patronning kulachoklar soni, a-patron ariqchasi tayanch o`rtasidan bir kulachokdagi qisish kuchining W qo`yilgan joyi markazgacha bo`lgan kulachok qulochi, sm; l1 va l -ikki elkali richagning qisqa va uzun elkalarining uzunligi l1/ l = (1/3-1/4); h-kulachokning patron tanasi ariqchasi bilan kontaktda bo`ladigan yo`naltiruvchi qismining uzunligi, sm; q = 150- patronning ponali juftligi uchun sirpanish vtulkasi ariqchalarining oqish burchagi,grad; q = 50

31 -patron ponali juftligi oqish tekisligining ishqalanish burchagi.Uzun konsol qilib uch kulachoklи patronda maqkamlangan detal yo`nilganda qisish kuchi, detal qisish kuchi ta`sirida patron kulachoklaridan chiqib ketmasligi uchun, etarli bo`lishi kerak.

Detalni kulachokning qisqa poqonasi bilan maqkamlashda eng noqulay qolati uchun kesish kuchi Rq muvozanat sharti (detalning patrondan buralib chiqib ketishi 0-0 chiziqi atrofida ro`y беради).

K Rq L = 1,5Qfr

bundan

Q = K Rq L / 1,5fr ,

bu erda K = 1,3-1,6- zaxira koeffitsenti; Rq - tangentsial kesish kuchi, N (kgs); L - detal uzunligi, sm; Q - kulachok ishchi yuzalari va ishlov berilayotgan detal orasidagi ishqalanish kuchi, N (kgs); r- detalning maqkamlanish qismi radiusi,sm;

f - kulachoklarning ishchi sirtlari orasidagi ishqalanish (ilashish) koeffitsenti ; Q-kuchining qiymatini grafik orqali aniqlash mumkin;K= 1; Rq = 98 N(10 kgs) va f = 0,3 bo`lganda.

Abtsissa o`qi bo`yicha q / g nisbat ko`rsatilgan, ordinata o`qi bo`yicha esa Q-kuchining qiymati . Q-kuchning tanlab olingan qiymati zaxira K koeffitsentining qaqiqiy qiymatiga va Rq / 10 tuzatishiga, Rq - kesish kuchining qaqiqiy tashkil etuvchisi, N ko`paytiriladi.

Эgri chiziqning pastki shoxchasi qismi patronda uzun bo`lmagan detallarni maqkamlashda qosil bo`ladi, bunda Rq kuchdan aqdarib tashlovchi moment katta emas.

qulochi katta bo`lmagan qolda qisob-kitob patronning kulachoklaridagi detal ishqalanish momenti bo`yicha olib boriladi.

3Qf = KP, yoki Q = KRq / 3f

f = 0,45 bo`lganda Q ning qiymatini 1,5 ga teng bo`ladi, f = 0,6 bo`lganda esa 2 ga

uzun chiqib turgan qolatda 4 kulachokli patronda maqkamlangan detalga ishlov berilganda patronning 1 kulachogi bilan qisish kuchi momentlarning 0-0 o`qiga nisbatan muvozanat shartidan aniqlanadi:

KRq L = 4 x 0,71 Qrf ,

bundan

Q = KRq L / 2,84 rf

Nazorat uchun savollar:

1. Uneversal kulachokli patronlarning ishlatilish soqalarini aytingq

2.O`zi markazlovchi mexanizatsiyalashtirilgan yuritkichli uch kulachokli patronlarning afzalliklarini keltiringq

3.Mexanizatsiyalashtirilgan yuritgichli richagli kulachokli patronlarning boshqa patronlardan farqi nimaq

4.Kulachoklari richag bilan yuritiladigan patronlarda shtok kuchi qanday aniqlanadiq

5.Patronning bir kulachogi bilan detalni qisish kuchi qanday aniqlanadi q

6.Konsol qilib maqkamlangan detalga qo`yilgan qisish kuchi nimalarga boqliqq

7.Konsol qilib to`rt kulachokli patronda maqkamlangan detalga qo`yilgan qisish kuchi qanday aniqlanadiq

8.qisish kuchi qaysi qollarda ishqalanish momenti bo`yicha aniqlanadi q

9.SHtokdagi kuchning grafik orqali aniqlanishini tushuntiringq

10.SHtokdagi kuch grafigi qanday koordinatalarda qurilganq

Tayanch iboralar:

Kulachokli patron, richag bilan yuritiladigan patron, shtokdagi kuch, ishqalanish momenti, konsol, richagli- kulachokli patronlar.

7-MA`RUZA. Ishchi asboblarni ko`chirish va fiktsasiya qilish

uchun moslamalar.

Ma`ruza rejasi:

1.Moslamalarning yo`naltiruvchilari turlari.

2.To`qri chiziqli va doiraviy yo`naltiruvchilar.

3.qaldirqoch dumi shaklidagi yo`naltiruvchilar.

4.Turli shakldagi yo`naltiruvchilarning ishlatilish soqalari.

5.Bo`lish qurilmalari, konstruktsiyasi, ishlatilishi.

6.Fiksatorlar va ularning turlari.

7.Bo`lish xatoligi va ularni qisoblash.

8.Fiksatsiya qiluvchi vtulkalarni tayyorlash usullari.

9. Fiksatorlarda zazorlarning aniqlikka ta`sirini kamaytirish usullari.

10.Fiksatorlar tayyorlash uchun ishlatiladigan materiallar.

Adabiyotlar:

1.Anserov M.A. Prisposobleniya dlya metallorejushix stankov.-M.:Mashinastroenie,Leningradskoe otdelenie, 1975.-654 s.

2.Bolotin X.A.,Kostromin F.P.Stanochnie prisposobleniya.-M. : Mashinastroenie, 1973.-344 s

3. Stanochnie prisposobleniya:Spravochnik,V 2-x tomax/Pod red. B.N.Vardashkina,A.A.SHatilova.- M.:Mashinostroenie ,1984,T.1.-592 s:T.2-640 s.
Iskanjalarda, bo`lish moslamalari va boshqa qurilmalrda qarakatlanuvchan qismlarning yurishi turli shakldagi to`qri chiziqli yoki doiraviy yo`naltiruvchilar bo`yicha amalga oshiriladi. Salazkalar uchun to`qri chiziqli yo`naltiruvchilar odatda T-simon qilib yoki qaldirqoch dumi shaklidagi plankasi va zazorli boshqarish uchun pona bilan bajariladi.

3.7.Rasm da eng ko`p tarqalgan T- simon yo`naltiruvchilarning konstruktsiyasi ko`rsatilgan.

Planka 3 va 5 vintlar tutashmadagi zazorni sozlash uchun xizmat qiladi, keyin esa vintlar kontrgayka 4 bilan to`xtatib turiladi. Agar5 vintlarni yon tomondan joylashtirib bo`lmasa,uqolda A tutashmadagi zazor 1/100 yoki 1/50 nisbatida qilingan ikki ponali 1ning biri bilan sozlanadi.Vintlar 2 aylanganda,ularning bo`rtiklari ponaning pazlariga kirituradi,ponalar 1 siljiydi.

(3.8.Rasm da qaldirqoch dumi shaklidagi yo`naltiruvchilar.

Ular moslamalarning aniqligiga yuqori talablar qo`yilganda ishlatiladi.Ko`rsatilgaн konstruktsiyada salazkalaro 1 va ularning yo`naltiruvchilari orasidagi zazor vinti 4 yordamida planka 3 bilan sozlanadi va keyin kontur gayka bilan 6 fiksatsiya qilinadi.Agar yon vintlarni qo`llash mumkin bo`lmasa vintning bo`rtiqi bilan siljiydigan pona 3 sozlanadi.

Ponalar 1/50 va 1/100 qiyalik bilan bajariladi va salazkalarning mos qiya tekisliklari bilan tutashadi.

Burash moslamalarining doiraviy yo`naltiruvchilari moslashtirishni osonlashtirish maqsadida qalqasimon qilib,moylash uchun,tutashadigan yuzalarda ariqchalar bilan bajariladi.

Bo`lish qurilmalari. Bu qurilmalar bo`lish moslamalaridaeng mas`ul qisoblanadi.Bo`lish aniqligi pozitsion ishlov berishda ularga boqliq.

Fiksatorlar odatda qar xil shakldagi sterjen ko`9rinishida bajarilib moslamaning tanasiga montaj qilinadi.Ishlov berish jarayonida sterjen aylanuvchi qismida ko`zda tutilgan teshiklarning biriga kiradi va uni tanaga nisbatan maqkam qilib fiksatsiya qiladi.Bo`lishdan yoki indeksatsiya qilishdan oldin fiksator teshikdan chiqariladi va jarayon tamom bo`lgach yana qayta fiksatsiya qilinadi. Bo`laklar soni (pozitsiyalar) moslamaning qarakatchan qismidagi teshiklar soni bilan belgilanadi.Fiksatorni boshqarish dastaki yoki avtomatik ravishda amalga oshiriladi.

Oddiy fiksatorlardan tashqari nisbatan murakkab bo`lgan malta mexanizmi bo`lgan bo`lish kallagи tipidagi murakkab mexanizmlar ishlatiladi.

Ular mexanik,pnevmatik,yoki gidravlik yurituvchilariga ega bo`lishi mumkin.

Fiksatorlar tsilindrik,prizmatik va konussimon ishchi qismi bilan tayyorlanadi.Tsilindrik ishчи qismi bo`lgan fiksatorning ishchi sxemasi ko`rsatilgan.Moslamaning qarakatsiz tanasida joylashgan yo`naltiruvchi vtulka 2da fiksator 3 bo`ylama qarakat qiladiva prujinaning ta`siri ostida aylanuvchi qismida joylashgan fiksatsiyalovchi vtulka 1 sakrab kiradi .Sxemadan ko`rinib turibdiki,bo`lishdа va ishlov berishda detalga o`tqazish paytida qosil bo`ladigan qadam xatosi yiqindisi qq nafaqat ikkita qo`shni fiksatsiya qilish vtulkalari o`qlari orasidagi masofa dopuskiga boqliq,balki fiksatorlarning vintlari 1 va 2 tutashmalari orasidagi zozorlar q1 va q2 ga qam boqliq .Agar vtulkaning mumkin bo`lgan A ekstsentrisiteti qisobga olinsa,qadamning xatolari yiqindisini quyidagi formula bilan ifodalash mumkin.

qq = q1+q2 +q1+A

Xatolikni kamaytirish mos dopusk va o`tqqazmalarni belgilash bilan amalga oshiriladi.Fiksatorlarning yo`naltiruvchilar va fiksatsiya qilish orasidagi o`tqazmazsi N6 / g6 bilan bajariladi; dopuski T = 0,03 mm.. Aniq bo`lish moslamalarida mos ravishda H5 / h5 va T= 0,02 mm. O`ta aniq qurilmalarda zazor 0,01 mm dan oshib ketmasligi kerak,bunga esa ishqalab ishlov berish yo`li bilan erishiladi.O`qlararo masofa T=0,015 mm dopusk bilan beriladi.

Fiksatsiya qiluvchi vtulka uchun teshiklar odatda kesib kengaytirish yo`li bilan pretsizion dastgoqlarda amalga oshiriladi. Ular esa chiziqli o`lchamlarni 0,005 mm gacha aniqlik bilan ta'minlaydi.Aylanuvchi qismining o`qidan fiksatsiya qiluvchi vtulkaning va fiksatsiya qiluvchi barmо? o`qlarigacha bo`lgan radial masofaning noaniqligini qisobga olib,barmoq ikki tomonlama kesishga maqkum qilinadiva katta o`qi vtulkalar markazi aylanasi radiusiga perpendikulyar bo`lgan romb qosil qilinadi.Zazorlarni ta`sirini kamaytirish va aniqligini oshirish uchun ishchi qismi konus yoki prizmatik bo`lgan fiksatorlar qo`llaniladi.Bu qolda q = 0 lekin shuni ko`zda tutish kerakki,fiksatsiya qilinadigaн uyaning ozgina ifloslanishida qam mexanizm zarur bo`lish aniqligini ta`minlaydi.

Fiksatorlar po`latning 45 (Dst 1050-74) qattiqligi NRS 40...45 va 20X (Dst 4543-73) qattiqligi NRS 55...60 markalaridan tayyorlanadi.Mexanik xossalari shularga mos bo`lgan po`latning boshqa markalari bilan almashtirish qam almashtirish mumkin.

Konussimon vtulkalar po`latni U8A markasidan tayyorlanadi.Dastaki fiksatorlardan tashqari mexanik prevmatik va gidravlik yuritgichlardan qarakatga keltiriluvchi fiksatorlar qam ishlatiladi.

Nazorat uchun savollar:

1.Yo`naltiruvchilarning qizmat vazifasi nimalardan iboratq

2.Yo`naltiruvchilarning qanday tiplarini bilasizq

3.T-simon yo`naltiruvchilarning ishlatilish soxasini aytingq

4.qaldirqoch dumi shaklidagi yo`naltiruvchilar ishlatilish soxasi va afzalliklarini aytingq

5.Fiksatorlarning qanday turlarini bilasizq

6.Bo`lish mexanizmlarida qadam xatoligi qanday ifodalanadiq

7.Fiksatorlarning yo`naltiruvchilari bilan tutashmasi qanday tutashma bilan amalga oshiriladi?

8.Fiksatorlar qanday materiallardan tayyorlanadiq

9. Fiksatorlarning konussimon vtulkasini tayyorlash uchun ishlatiladigan materiallarni ketiringq

10. Dastaki fiksatorlardan tashqari yana qandaylarini bilasizq

Tayanch iboralar:

Iskanja, moslama, bo`lish moslamasi, yo`naltiruvchi, sirpangich, qaldirqoch dumi shaklidagi yo`naltiruvchi, T-simon yo`naltiruvchi, fiksator, malta kresti, pretsizion dastgoq.