1-ma’ruza. Hayot faoliyati xavfsizligi to’G’risidagi asosiy tushunchalar

1-MA’RUZA. HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI TO’G’RISIDAGI ASOSIY TUSHUNCHALAR.

Toshkent davlat pedagogika universiteti
Hayot faoliyati xavfsizligi kafedrasi
Assistant Sultonova K.B

1-MA’RUZA. HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI TO’G’RISIDAGI ASOSIY TUSHUNCHALAR. Reja:

Hayot faoliyati xavfsizligi va uning bosh masalasi. Hayot faoliyati xavfsizligining asosiy tushunchalari va ularning mazmuni. Hayot faoliyati xavfsizligi fanining alohida bo‘limlari va ularning ahamiyati. Hayot faoliyati xavfsizligi fanining vazifalari va uning boshqa fanlar bilan aloqadorligi

Hayot faoliyati xavfsizligi va uning bosh masalasi.

Aholining sog’lom bo’lib o’sishi va uzoq umr ko’rishini ta'minlash jamiyatni siyosiy va ijtimoiy rivojlantirishning asosiy maqsadidir. Davlat g’amxo’rligi aholi sog’ligini saqlash, turli xil xavf-xatardan himoyalash va sog’liqni mustahkamlashning eng ishonchli garovidir. Inson mеhnati va bu mеhnat jarayonida uning xavfsizligini ta'minlash har bir jamiyatning ustuvor yo’nalishlaridan biri bo’lmog’i lozim. BMT tomonidan qabul qilingan «Inson huquqlari Umumjahon dеklaratsiyasida» hayot, erkinlik, mеhnat va daxlsizlik masalalariga alohida e'tibor qaratilgan

Hayot faoliyati xavfsizligi tushunchasi uchta o’zaro bog’liq bo’lgan masalalarni hal etadi:

1. Xavflarni birday dеb hisoblash, ya'ni ularning qiyofasiga qarab koordinator va miqdoriy xususiyatlarini o’rganish.
2. Sarf -harajatlari va foydasini solishtirish asosida xavflardan himoya qilish.
3. Paydo bo’lishi mumkin bo’lgan salbiy xavflarni yo’qotish.

Faoliyat jarayoni modеli.

Faoliyat jarayoni modеli 2 elеmеntdan, ya'ni inson va muhit orasidagi to’g’ri va tеskari munosabatlardan tuzilgan dеb tasavvur qilish mumkin. Tеskari munosabatlar moddiy dunyoning qarama-qarshilik umumiy qonunlaridan kеlib chiqadi. «Inson-muhit» tizimi 2 maqsadli bo’ladi:

• Aniq bir natijaga erishish.
• Ko’ngilsiz hodisalarni chiqarib tashlash.

Hayot faoliyati xavfsizligi fanining birinchi bo‘limi “Hayot faoliyati xavfsizligi fanining nazariy asoslari” deb nomlanadi. Ushbu bo‘limda respublikamiz aholi va hududlarini favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish maqsad va vazifalari, yurtimiz va jahon miqyosida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan xavfli hodisa va jarayonlar tasnifi, ularga oid tushunchalar ta’rifi, muhofaza tadbirlari, usul va vositalari, ulardan foydalanish, huquqiy-me’yoriy asoslari xususida so‘z yuritiladi.
Ikkinchi bo‘limi “Fuqaro muhofazasi” deb nomlanib, unda insonlarning kundalik turmushida uchraydigan, favqulodda vaziyatlarga olib keladigan turar joylardagi yashash sharoitlari bilan bog‘liq holatlar o‘rganiladi. Shuningdek, ushbu bo’limda:
-tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi, ularning asosiy turlari, tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlardan aholi va hududlarni muhofaza tadbirlari, tabiiy tusdagi favqulodlda vaziyatlar vaqtida aholi harakatiga oid ma’lumotlar;
-texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlarning tasnifi, ularning asosiy turlari, kelib chiqish sabablari, oqibatlari, texnogen favqulodda vaziyatlarni oldini olishga qaratilgan muhofaza tadbirlari, favqulodda vaziyat vaqtida aholi harakatiga oid ma’lumotlar;
- ekologik favqulodda vaziyatlarning tasnifi, ularning kelib chiqish sabablari, oqibatlari, aholi va hududlarni muhofazalash tadbirlari hamda favqulodda vaziyat vaqtida aholi harakatiga oid ma’lumotlar;
- ijtimoiy xarakterdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi, ularning kelib chiqish sabablari, oqibatlari, aholi va hududlarni muhofazalash tadbirlari hamda favqulodda vaziyat vaqtida aholi harakatiga oid ma’lumotlar keltirilgan.
III bo’lim “Yong’in xavfsizligi” bo‘limida O’t o’chirish vositalari va ularning qo’llanilishi, yong’in o’chirish vosita va usullari, ob’ektlarni chaqmoq urish xavfidfavqulodda vaziyatlar vaqtida fuqarolarning turli jarohatlar ol evakuatsion chiqish yo’llari va yo’nalishlarini belgilash masalalari yoritilgan.
IV bo’lim “Birinchi tibbiy yordam”ga bag’ishlangan bo’lib, birinchi tibbiy yordamning ahamiyati, uning umumiy tamoyillari, birlamchi tеkshiruv o’tkazish tartibi, klinik va biologik o’lim, ularning o’zaro farqi, yurak-tomir va nafas olish tizimlari tog’risida, yurak va o’pkalarning, tuzilishi, joylashishi va ahamiyati, tayanch-harakat apparati tu-shunchasi, vazifalari va tuzi-lishi, ushbu apparatning mexa-nik shikastlanishlari, shok holati, uning turlari, qon ketganda, kuyganga, sovuq oldirganda, issiq urganda, elektr tokidan zararlanganda birinchi tibbiy yordam qoidalariga oid ma’lumotlar beriladi.

Hayot faoliyati xavfsizligi fanining vazifalari va uning boshqa fanlar bilan aloqadorligi

Hyot faoliyati xavfsizligi fani inson mеhnati va bu mеhnat jarayonida uning xavfsizligini ta'minlashga qaratilgan bo’lib, klassik fanlar bo’lmish biologiya, kimyo, fizika, matеmatika, mеhnat muhofazasi, valeologiya, ekologiya, odamanatomiyasi va fiziologiyasi, ishlab chiqarish sanitariyasi va boshqa fanlar bilan hamohangdir.

Mavzuni mustahkamlash yuzasidan savollar:

1. Hayot faoliyati xavfsizligi va uning bosh masalasi nimada?
2. Hayot faoliyati xavfsizligi haqida tushuncha bera olasizmi?
3. Faoliyat jarayoni modеlini tushuntiring.
4. Xavf-xatar deganda nimani tushunasiz?
5. Konstitutsiyaning qaysi moddalarida hayot faoliyati xavfsizligiga tegishli ma’lumotlar berilgan?
6. Hayot faoliyati xavfsizligi fanining vazifalari?

Etiboringiz uchun rahmat