1-маъруза энергия ҳАҚида асосий тушунчалар электр энергияси режа

16
 т. ш. ё. 
Электр энергияси ишлаб чиқаришда ана шу бирламчи манбалар 
энергиясидан фойдаланамиз. Бугунги кунда жаҳон миқёсида асосан органик 
ёқилғилар (иссиқлик электр станциялари-ИЭС), ядро энергияси (атом электр 
станциялари-АЭС) ва дарёларнинг энергиясидан (гидро электр станциялар-
ГЭС) электр токи ишлаб чиқарилмоқда. Шулардан ИЭС лари етакчи ўринни 
эгаллайди. Бу станциялар асосан кўмир
7
ва газ энергиясига асосланган.
Кўмир заҳираси Ер юзида бошқа ёнилғиларга қараганда анча кўп, шунинг 
учун ҳам жаҳон электр энергетикасида сўнгги йилларда кўмирга катта 
эътибор қаратилмоқда. Ўз навбатида кўмир ёқишга асосланган иссиқлик 
электростанцияларининг технологиялари ҳам ривожланмоқда. 
6 
P. GiridharKiniand Ramesh C. Bansal, Energy management systems. Published by 
InTech. JanezaTrdine 9, 51000 Rijeka, Croatia. Copyright © 2011 InTech. (p.61) 
7
http://www.myshared.ru/slide/198319/

---

15 
Ер юзида мавжуд бўлган энергетика заҳиралари турларидан 
фойдаланишнинг динамикаси ҳам йиллар давомида ўзгариб боради. Бу 
ўзгаришлар нефт, газ, кўмир қазиш ва ундан фойдаланиш технологиялари 
тарақиёти билан боғлиқ. 3-жадвалда сўнгги 40 йил давомида табиий 
ресурсларни ишлатилишининг даражалари келтирилган
8
. 
Электр энергиясига бўлган талаб ва уни ишлаб чиқариш миқдори Ер 
юзи бўйича йилига ўртача 2,6 % дан ошиб бормоқда. 2030-йилга бориб 
электр энергиясига бўлган талаб бугунгидан икки баравар ортиқ бўлади.
3-жадвал
Энергия манбаи 
1971 
йил 
1991 
йил 
2000
йил 
2005 
йил 
2010 
йил 
Нефть 
47,9 39,2 38,6 38,3 37,7 
Кўмир 30,9 
29 
28,7 
28,7 
29,1 
Табиий газ 18,4 
22 
22,1 
22,4 
23,5 
АЭС 0,6 
7 
6,9 
6,7 
6,1 
ГЭС ва бошқалар 2,2 2,8 3,7 3,8 4,1