1-ma’ruza: Bolalar adabiyoti fanining maqsad va vazifalari, bolalar kitobxonligi. Reja

Maktab yoshidagi kichik bolalar kitobxonligi. Bu yoshdagi bolalar kitobxonligi avvalgisidan biroz farq qiladi. Bu farq bolalarning yoshi, bilimi, saviyasi bilan bog’liq. Maktabgacha yoshdagi bolalar, asosan, tarbiyachilari, otaonalari yordamida badiiy asarlar bilan tanishsalar, boshlang’ich sinf o’quvchilari bu ishni mustaqil bajaradilar. Mustaqillik ularga ishonch va zavq-shavq bag’ishlaydi.

Bu yoshdagi bolalarni tevarak-atrofdagi turli voqea-hodisalar nihoyatda qiziqtiradi. Ularning bizni qurshagan olam haqidagi savollariga badiiy asarlarda mufassal javob berilgan.

Bu davr bolalariga tavsiya etiladigan asarlarning hajmi avvalgisiga nisbatan kattaroq, ma’no va mazmuni murakkabroq bo’lishidan tashqari, harflari ham yirikyirik bo’lib, rasm va bo’yoqlarga boy bo’lishi talab etiladi.

Bu davr bolalar kitobxonligida kichkintoy, albatta, bajarishi zarur bo’lgan mas’uliyat bor. Masalan, ota-ona, tarbiyachi, muallim topshirig’ini so’zsiz ado etish, namunali o’qish, yurish-turishda o’zgalarga ibrat bo’lish, ona-Vatanni sevish va boshqalar.

Shu o’rinda Quddus Muhammadiyning «Avval o’yla, so’ngra so’zla» she’ri yuksak darajada turadi. Chunki bola maktabga qadam qo’yishi bilan uning bolaligi, hayotga mas’uliyatsizligi tugaydi. Har bir bosgan qadamiga, gapiradigan gapiga e’tibor berishi talab etiladi:

O’ylamasdan so’zlagan so’z Odamni xafa qilar.

So’z qovushmay, o’ng-u ters, Ma’noni chappa qilar.

Qachonki bola kamgap, odobli bo’lsa, yaxshi o’qiydi, maktab uning jonajon uyiga, bilim maskaniga aylanib qoladi. Ilyos Muslimning «Maktabim» she’ridagi qahramon kabi bir umr shu maktabni sevib qoladi:

Ona kabi mehribon,

Ilm-fanlarga makon, Yayrab o’qiyman har on, Qadrdonim maktabim.

Shu zaylda bolada kasb-hunarga ishtiyoq, ona-Vatanga sadoqat, ota-onaga muhabbat paydo bo’ladi.

Bu yoshdagi bolalar yana sehrli-fantastik ertak, sarguzasht, hikoya, qissa va dostonlarni ham sevib o’qiydilar. Quddus Muhammadiyning «Erkinjon oyga chiqibdi» (doston), Yusuf Shomansurning «Oydan kelgan bolalar» (doston), Anvar Obidjonning «Dahshatli Meshpolvon» (ertak-qissa) kabi asarlari shu yoshdagi bolalarga mo’ljallab yozilgan.