1-Ma’ruza : Kirish. Chizmachilik fanining qisqacha tarixi. Chizmachilik asboblari va ulardan foydalanish. Standartlar, formatlar, asosiy yozuv o’rni. Mashtablar. Shriftlar. Chiziq turlari. Reja

O’zKHYT Standartining belgilanishiga misol:

Vazirlar Mahkamasining ″O′zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo′yicha ishlarni tashkil qilish to′g′risida″ 1992 yil 2 martdagi 93-sonli qaroriga binoan sobiq SSSR ning davlat standartlari GOST MDH ning davlatlararo standartlari sifatida amal qilmoqda. Shu bois, O’zDSt ko′rsatilmagan joyda GOST beriladi.

Vazirlar Mahkamasining ″O′zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo′yicha ishlarni tashkil qilish to′g′risida″ 1992 yil 2 martdagi 93-sonli qaroriga binoan sobiq SSSR ning davlat standartlari GOST MDH ning davlatlararo standartlari sifatida amal qilmoqda. Shu bois, O’zDSt ko′rsatilmagan joyda GOST beriladi.

• 
  Formatlar, asosiy yozuv o’rni, chiziq turlari. Masshtablar.
  
• 
  Chizma chiziqlari. 1-rasm, a da GOST 2.303-68 ga binoan chizma chiziqlarining turlari, 1-rasm, b da esa ularning tadbiq qilinishi ko’rsatilgan. Asosiy tutash chiziq qalinligi (yo’g’onligi) s bilan belgilanadi, qolgan chiziqlar yo’g’onliklari shu asosiy tutash chiziqqa nisbatan olinadi. Ingichka va yo’g’on shtrix-punktir chiziqlardagi punktirlar – nuqtalar ko’rinishida tasvirlanmasdan, biroz cho’zilganroq nuqta, ya’ni ikkita nuqta yonma-yon joylashgandek tasvirlanadi. Tutash to’lqin chiziq ilon izi kabi chiziladi.
  

Chizma formatlari. Har qanday chizma GOST 2.301-68 da ko‘rsatilgan AO=841x1189, A1=841x594, A2=420x594, A3=297x420, A4=210x297 formatli qog‘ozlarga chiziladi

Asosiy yozuv. Chizmalarni, ya’ni chizma nomi, masshtabi, chizmasi chizilayotgan detal materiali, chizma tuzuvchining familiyasi chizmani tekshiruvchi va qabul qiluvchilarning familiyalarini va boshqa ko‘rsatmalarni o‘z ichiga oladigan asosiy yozuv GOST 2.104-68 ga binoan chizmaning pastki o‘ng burchagida joylashtiriladi

Masshtablar. GOST 2.302-68 ga muvofiq chizma hujjatlarining barcha turlari uchun uch xil masshtab tasdiqlangan. 1.Kichiklashtirish masshtablari: 1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:20; 1:25; 1:40; 1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:800; 1:1000. 2.Haqiqiy kattalikdagi (natural) masshtab:1:1. 3.Kattalashtirish masshtablari: 2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 50:1; 100:1. Haqiqiy kattalikdagi masshtab M1:1 da tasvirlangan detal chizmasiga nisbatan M1:2 va M2:1 larda tasvirlangan detal chizmalari taqqoslash uchun