1. Mahsulotlarni ixtiyoriy va majburiy sertifikatlashtirish

2. Sertifikatlashtirish sxemalari

Sertifikatlashtirish bo‘ yicha ISO tarkibidagi qo‘ mita tomonidan tayyorlangan hujjatda uchinchi tomon tarafidan amalga oshiriladigan sertifikatlashtirishning 9 ta sxemasi berilgan bo‘ lib, respublikamizda ham aynan shu 9 ta sxema tatbiq etilgan.¹

Birinchi sxema. Bu sxema bilan faqat mahsulot namunalari turlarini standartlar talablariga muvofiqligini maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan o‘ tkaziladi. Bu xildagi sertifikatlashtirishda sinovga taqdim etilgan namunalarning belgilangan talablarga muvofiqligi tasdiqlanadi, xolos. Bu yo‘ l o‘ zining soddaligi va unga ko‘ p xarajat talab qilmasligi tufayli milliy va xalqaro savdo munosabatlarida muayyan darajada tarqalgan.
Ikkinchi sxema. Bu sxemada, mahsulotning namuna turlarini maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan o‘ tkazilib, so‘ ngra uning sifatini savdo shahobchalaridan vaqti-vaqti bilan olinadigan namunalar asosida nazorat qilib boriladi. Bu usul taqdim etilgan namunalar sifatini baholash bilan seriyali chiqayotgan mahsulotning ham sifatini baholash imkonini beradi. Usulning afzalligi - uning soddaligidadir. Uning kamchiligiga esa nazorat sinovlar natijasiga qarab, agar mahsulot standart talablariga nomuvofiqligi aniqlansa, baribir uni savdo shahobchalaridan chiqarib tashlash mumkin bo‘ lmaydi yoki uni chiqarib tashlash uchun birmuncha qiyinchiliklar tug’iladi.
13.1- jadval
Mahsulotlarni sertifikatlashtirish sxemalar

Sxema raqami	Sinash	Ishlab chiqarishni (korxonani) tekshirish	Inspektor nazorati
1	Namunaviy namunani sinash	–	–
2	Namunaviy namunani sinash	–	Sotuvchidan olingan namunalarni sinash
2a	Namunaviy namunani sinash	Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish	Sotuvchidan olingan namunalarni sinash
3	Namunaviy namunani sinash	–	Tayyorlovchidan olingan namunalarni sinash
3a	Namunaviy namunani sinash	Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish	Tayyorlovchidan olingan namunalarni sinash
4	Namunaviy namunani sinash	–	Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash
4a	Namunaviy namunani sinash	Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish	Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash
5	Namunaviy namunani sinash	Ishlab chiqarishni (korxonani) yoki tayyorlovchining sifat tizimini sertifikatlashtirish	Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash. Sifat tizimining ishlashining nazorati
6		Tayyorlovchidagi sifat tizimini sertifikatlashtirish	Sifat tizimi barqarorligining nazorati
7		–	–
8	Har bir namunani sinash	–	–
9	Muvofiqlik bayonotini qarab chiqish	–	–
9a	Muvofiqlik bayonotini qarab chiqish	Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish	–
10	Muvofiqlik bayonotini qarab chiqish	–	Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash
10a	Muvofiqlik bayonotini qarab chiqish	Ishlab chiqarish holatini tahlil qilish	Tayyorlovchi va sotuvchidan olingan namunalarni sinash

1-6 va 9a-10a sxemalar seriyali ishlab chiqariladigan sertifikatlashtirishda qo‘ llaniladi;

7, 8, 9 sxemalar ishlab chiqariladigan buyumlar partiyasini yoki yagona nusxasini sertifikatlashtirishda qo‘ llaniladi;
1-sxemani mahsulotni chegaralangan hajmda sotish va ishlab chiqarishda qo‘ llash tavsiya etiladi;
1a, 2a, 3a, 4a, 9a va 10a sxemalarni 1, 2, 3, 4, 9 va 10 sxemalarning o‘ rniga qo‘ llash tavsiya qilinadi, agarda sertifikatlovchi organ (idora)da tayyorlovchining mahsulot xarakteristikasining barqarorligini ta’minlash imkoniyati to‘ g’risida axboroti bo‘ lmasa;
5-sxema qat’iy sxema hisoblanadi. Ushbu sxema ishlab chiqariluvchi mahsulotning xarakteristikalariga oshirilgan talablar o‘ rnatilgan hollarda qo‘ llaniladi.
3a, 4a va 5 sxemalardan ixtiyoriy sertifikatlashtirish bo‘ yicha ishlarni o‘ tkazishda foydalaniladi.
9-10a sxemalar xorijdagi sertifikatlashtirish tajribalari asosida yaqindagina kiritilgan. Agar, bayonotdagi sertifikatlashtirishdan tashqarida bo‘ lgan hujjatlar bevosita va bilvosita ravishda mahsulotning o‘ rnatilgan talablarga muvofiqlikni tasdiqlasa, u holda, sertifikatlovchi organ (idora) taqdim qilingan hujjatlar va muvofiqlik bayonoti asosida qo‘ shimcha sinovlarni o‘ tkazmasdan sertifikat berishi mumkin.