1 м а ъ р у з а: Кириш. Фаннинг мақсади ва вазифалари

21.2 Юкламалар ва таъсирларни баҳолаш 
Бино ва иншоатлар қисмларининг асосий вазифаси уларга тушадиган 
юкларни ишлаш жараенида қабул қила олишидир. 
Бу юклар доимий ва вақтли бўлиши мумкин. 
1. Доимий юклар—конструкция ёки иншоатнинг бутун умри давомида 
ўнга таъсир этиб турадиган юк доимий юк дейилади.Конструкциянинг 
хусусий огирлиги,пойдевордаги тупроқнинг оғирлиги ва босими,олдиндан 
ҳосил қилинган кучланиш таъсири доимий юкларга мисол бўлади. 
2. Вақтли юклар таъсир этиш даражасига кўра узоқ муддатли, қисқа 
муддатли ва махсус турларга бўлинади. 
-вақтли узоқ муддатли юкларга мўқим ускуналарнинг огирлиги,б 
уюмлар ва кувурлардаги газ,суюқлик ва сочиладиган хом-ашёларнинг 
оғирлиги, омборхона, совитгич хоналари, дон омборлари, архив ва 
кутубхоналар ораёпмаларига тушадиган юклар; 
-вақтли қисқа муддатли юкларга қор, шамол, ҳарорат таъсири, 
одамлар, жиҳозлар оғирлиги, конструкцияларни ташиш ва монтаж қилишда 
ҳосил бўладиган юклар; 
-махсус юкларга зилзила ва портлаш таъсирида юзага келадиган 
юклар, ускуналарнинг носозлиги ва бузилиши, пойдевор ва заминнинг 
чўкиши туфайли ҳосил бўладиган юклар киради. 
Қурилиш конструкцияларини ишончли ва тежамли бўлиши учун 
ҳисоблаш жараёнида юқорида қайд этилган юкларнинг барчасини инобатга 
олиш зарур. Юклар конструкцияларнинг ҳисобланишига кўра икки турга, 
яъни меъёрий ва ҳисобий юкларга бўлинади. Конструкциядан ўз меъёрида 
фойдаланиш чоғида меъёр бўйича ўнга қўйилиши мумкин бўлган юкларнинг 
максимал қиймати меъёрий юк деб аталади, унинг қиймати олинган ўртача 
қийматлар , ўлчамлар асосида қабул қилинади ва меъёрий ҳужжатларда ўз 
ифодасини топади. 
Ҳисобий юкларни , меъёрий юкни юк бўйича ишончлилик 
коэффицентига кўпайтириб аниқлаймиз. Бу коэффицентнинг қиймати 
кўпинча бирдан катта бўлади. 
q
x
=q
M
xY
R
(6) 
бу ерда: 
q
х
- ҳисобий юк; 
q
М
- меъерий юк; 
Y
R
- юк бўйича ишончлилик коэффиценти. 
Юк бўйича ишончлилик коэффициенти меъёрий юкларнинг 
ўзгарувчанлигини ҳисобга оладиган миқдор бўлиб унинг қийматини бино ва 
иншоатларни ишлаш жараёнида ҳақиқий юкларни кузатиш ва қийматларини 

---

тахлил қилиш орқали белгилаймиз.Унинг қийматлари ҚМҚ да батафсил 
берилган.