1-lekciya. «Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları» páninne kirisiw «Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları»

Tiykarǵı texnologiyalıq processler klassifikaciyası
Process hám qurılmalar pániniń rawjlanıwı texnologiyalıq processlerdiń ilimiy tiykarlanǵan klassifikaciyası hám túsinikler sistemasın jaratıw imkániyatın beredi.
Sonıń ushın sanaat processi, texnologiya hám texnologiyalıq qurılma, mashina siyaqlı tiykarǵı túsiniklerdi kórip shıǵamız.
Sanaat processi– belgili nátiyjege erisiw ushın ámelge asırılatuǵın izbe-iz háreketlerdiń kompleksi hám jıyındısı.
Texnologiya-bul shiyki zattan áwelden belgilengen qásiyetlerge iye ónim alıw maqsetinde ótkeriletuǵın bir qatar usıllar bolıp esaplanadı. Texnologiyanıń pán sıpatındaǵı maqseti eń nátiyjeli hám únemli texnologiyalıq processlerdi anıqlaw hám ámeliyatta qollanıw ushın fizikalıq, ximiyalıq, mexanikalıq hám basqa nızmlıqlardı úyreniw bolıp esaplanadı.
Texnologiyalıq qurılma – texnologiyalıq processlerdi ótkeriw ushın mólsherlengen qurılma, úskene yáki maslama.
Mashina – energiya yáki materialdı ózgertiw ushın mexanikalıq háreket qılatuǵın úskene yáki qurılma.
Ximiya azıq-awqat hám basqa texnologiyalardı kóp qırlı, túrli tiykarǵı proesslerdiń ótiw nızmlıqlarına tiykarlanıp 6 toparǵa ajıratıwǵa boladı:

1. 
   gidromexanikalıq processler;
   
2. 
   jıllılıq almasıw processleri;
   
3. 
   massa almasıw processleri;
   
4. 
   mexanikalıq processler;
   
5. 
   ximiyalıq hám bioximiyalıq processler;
   
6. 
   suwıtıw processleri.
   

Girdomexanikalıq processler – bul sonday processler, olardıń tezligi mexanika hám gidrodinamika nızamları menen anıqlanadı.
Olarǵa truba hám qurılmalarda gaz hám suyıqlardı jetkeriw, suyıqlıqlardı aralastırıw, emulsiya hám suspenziyalardı shóktiriw, filtrlew, centrifugalaw siyaqlı usıllarında ajıratıw, keri osmos hám ultra filtrlew, dánesheli, shashılıwshań materialardıń jalǵan qaynawı siyaqlı processler kiredi.
Hár bir sanaatta qaysı process bolıwına qaramastan, onıń tezligin joqarılatıwǵa háreket qılınadı, sebebi process tezliginiń joqarılawı qurılmanıń is ónimdarlıǵınıń joqarılawına alıp keledi.Gidromexanikalıq, jıllılıq hám massa almasıw, hámde ximiyalıq processlerdiń kinetikalıq nızamlıqları tómendegi ulıwmalıq nızam kórinisinde anıqlanıwı múmkin: processtiń tezligi háreketlendiriwshi kúshke tuwrı hám qarsılıqqa keri proporcional boladı. Eger, qarsılıqqa keri shamanı tezlik koefficienti dep belgilesek, gidromexanikalıq processler ushın kinetikalıq teńleme tómendegi kóriniske iye boladı.
(1.1)
bul jerde V-aǵıp ótetuǵın suyıqlıq muǵdarı; F-kóndeleń kesim júzesi; -waqıt; К₁-processtiń tezlik koefficienti; Р-háreketke keltiriwshi kúsh (basımlar parqı); R₁ –gidravlikalıq qarsılıq.