1-lekciya. «Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları» páninne kirisiw «Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları»

«Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları»
pániniń kelip shıǵıwı hám rawajlanıwı
«Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları» pániniń kelip shıǵıwı ximiya saanatınıń rawajlanıwı menen baylanıslı bolıp 18-ásirdiń aqırı hám 19-ásirdiń baslarına tuwrı keledi hám júdá qısqa waqıt ishinde kópshilik mámleketler xalıq xojalıǵınıń áhimeyetli tarmaqlarınan birine aylandı. Ximiya sanaatınıń rawajlanıwı menen túrli sanaatlardaǵı processlerdi ulıwmalas-tırıwshı mashina hám qurılmalardıń esabın racional sheshiwshi pánge mútájlik kúsheydi. Usı pánniń kelip shıǵıwında Rossiya, AQSh alım hám injinerleriniń úlesleri úlken. Birinshi bolıp, 1828 jılda ximiya sanaatınıń túrli tarawlarında qollanılatuǵın tiykarǵı process hám qurılmalarınıń ulıwma qatarı haqqındaǵı pikirdi prof. F.A.Denisov bildirdi. Onnan keyin D.I.Mendeleev ximiyalıq texnologiyanıń tiykargı processleriniń klassifikaciyasın dúzip shıqtı. XIX ásirdiń aqırında Sankt-Peterburg texnologiya insitutınıń professorı A.K.Krupskiy «Tiykargı processler hám qurılmalardı esplaw hám joybarlaw» páni boyınsha lekciya oqıy basladı.
Bunnan keyin, Moskva joqarı texnika universitetinde prof. I.A.Tishenko usı pán boyınsha lekciya oqıydı. Sonıń ushın professorlar A.K.Krupskiy hám I.A.Tiyshenkolar «Ximiyalıq injiniring processleri hám qurılmaları» pániniń tiykarın salıwshıları esaplanadı. 1923-jılı, AQSh ilimpazları Uoker, Lywis hám Mak-Adamslardıń «Processler hám qurılmalardıń prinsipleri» atlı kıtabı baspadan shıǵarıldı.
«Ximiyalıq injinering processleri hám qurılmaları» pániniń ayırım bólimlerin islep shıǵıwda prof I.A.Tiyshenko, D.P.Konovalov, prof L.F.Fokin hám K.F.Pavlov úlken úles qostı. 1935- jılı prof. A.G.Kasatkin tárepinen «Ximiyalıq texnologiyanıń tiykargı processleri hám qurılmaları» oqiwlıǵınıń baspadan shıǵıwı, onı pán sıpatında tán alıwda hám rawajlanıwında úlken áhimiyetke iye boldı.
Rossiyada processler hám qurılmalar pa’ni D.I.Mendeleev atındaǵı ximiya texnologiya insititutında ayrıqsha rawajlandı. Bul insitituttaǵı ilimiy mekteplerge A.G.Kasatkin, V.V.Kafarov basshılıq qılǵan. Bulardan basqa A.N.Planovskiy, N.I.Gelperin, P.G.Romankov, V.N.Stabnikov hám V.M.Lisiyanskiyler óz úlesin qosqan.