1-лаборатория машғулоти

Kerakli jihozlar: Petri idishi, tuproq, shpatelb, mannit yoki gliserin, karbol kislotada eritilgan eritrozin bo’yog’i, buyum oynalari, kedr moyi, spirt lampa, bakterial ilmoq.

Nazariy tushuncha: Azotobakter. 1901 yilda nemis olimi Beyerink molekulyar azotni o’zlashtiradigan klostridiumdan boshqa bakteriyalar ham borligini aniqladi. Bu bakteriyalar to’dasi (koloniyasi) qo’ng’ir rangli bo’lganligi sababli, ularga azotobakter xrookokkum degan nom berdi (31-rasm).

Azotobakter aerob sharoitda hayot kechiradi. Mikroskopda shar shaklida ko’rinadi. Azotobakter bittadan, ikkitadan yoki uchtadan bo’lib, shilimshiq g’ilof ichida joylashadi. Bu g’ilof kapsula deb ataladi. Kapsula bakteriyalarni noqulay sharoitdan himoya qilish vazifasini bajaradi.

Azotobakterning yosh hujayrasi harakatchan, monotrix tipda

31 - rasm. Molekulyar azotni o’zlashtiriuvchi azotobakter xrookokkum (Azotobacter chroococcum) bakteriyasi: 1 - bittadan va ikkitadan qo’shilgan-sharsimonlari; 2 - sakkiztasi

qo’shilgan sarsina tipdagilari.

xivchinlangan bo’ladi. Bu bakteriya klostridiumga nisbatav molekulyar azotni

5. 
   6 baravar ko’proq o’zlashtiradi. Agar erga kalbsiyli va fosforli o’g’itlardan tashqari, bor yoki molibden solinsa, azotobakterning hayot faoliyati faollashadi. Kislotali tuproqlarda azotobakter yashamaydi, uning hayot kechirishi uchun tuproqning rN-6 dan past bo’lmasligi kerak.
   

Tuproqni azotobakter bilan boyitish maqsadida sun’iy bakterial o’g’it ishlatiladi. Azotogen yoki azotobakterin deb atalgan bu o’g’it dalaga ekinlar urug’i bilan birga solinadi. Uning ta’sirida hosil 20% gacha ortadi. Bir gektar erga 3 kg azotogen sarflanadi. Azotogen bilan aralashtirilgan urug’larni shu kunning o’zidayoq ekish zarur.