1 laboratoriya ishi

3 - LABORATORIYA ISHI
Ketma -ket qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining
dvigatel rejimida statik tavsillarini tadqiq qilish
Laboratoriya ishidan maqsad: Ketma- ket qo'zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining dvigatel rejimida elektromehanikaviy va mehanikaviy tavsillarini oTganish, hisoblash yo’li bilan olingan co=/(I) yoki co=/(M) bog’lanishlarini laboratoriya qurilmasida tajriba o’tkazish yo’li bilan olingan ma’lumotlar bilan solishtirib tekshirish.
Laboratoriya ishining dasturi:
I. Laboratoriya qurilmasining elektr jihozlari bilan tanishish va elektr mashinalarining pasportida berilganlarni yozib olish. Dvigatelning tabiiy mehanikaviy tavsifini va quyida berilgan qiymatlar uchun dvigatelning sun’iy mehanikaviy tavsiflarini hisoblang va quring. a/ yakor zanjirida R_nl va R_n2 qo’shimcha rezistorlar bo’lganda, tajriba R_n1=2.8 Om va R_n2=4.5 Om bo’lganda o’tkaziladi. b/yakorni shuntlovchi rezistorlar bo’lganda:
R_shl va R_bsh2 bo’lganda R_nl=const,
R_n1 va R_n2 bo’lganda R_sh1=const, R_sh1⁼11,2 Om, R_sh1=5,6 Om.
v/ dvigatelning magnit oqimi o’zgarganda:
R_n=l,6 Om bo’lganda i_K1=0,9 i_Kn, i_k2=0,8 i_kn.
II. Dvigatel rejimida elektromehanikaviy va mehanikaviy tavsiflari

1. 
   Dvigatelning tabiiy va sun’iy tavsiflarini olish uchun elektr shemasi yig’ilsin.
   
2. 
   U=U_n=const, R_n=0 bo’lganda tabiiy tavsifni oling va quring, ω=f(I_ya), ω=f(M).
   
3. 
   Dvigatelning yakoriga R_nl va R_n2 rezistorlarning ikki hil
   

qiymatlarida reostatli tavsiflarini quring.

4. 
   U=U_n=const bo’lganda va yakor rezistor bilan shuntlanganda quyidagi hollar uchun sun'iy tavsiflarini quring.
   

a / R_sh1va R_sh2 bo’lganda R_nl=const, b / R_n1 va R_n2 bo’lganda R_sh1=const.

5. 
   Dvigatelning magnit oqimi o’zgarganda qo’zg’atish tokining i_k] va i_k2 qiymatlari uchun va R_n=2,9 Om bo’lganda sun’iy tavsiflarini quring.
   
6. 
   2,3,4,5 punktlarga binoan turli hil yuklanish rejimlari o’rnatib
   

asboblarning ko’rsatishlarini jadvalga yozib oling. So’ngra lozimbo’lgan hisoblashlarni bajaring, grafiklarni quring va ularni hisoblashlar natijasida olingan grafiklar bilan solishtiring.

A^*1	0,2	0,4	0,6	0,8	1,0	1,2	1,4
V^*1
V^*mr
V^*2
A^*2
M^*1
M^*2
ω^*

llova: V_Tg asbobining ko’rsatishini K= 1,8 koeffisentiga ko’paytirish lozim, shund sinalayotgan dvigatelning tezligini rad\s da olamiz, ya'ni’IB=l,8 I\s.
Laboratoriya qurilmasining bayoni:
Ketma- ket qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining hamma rejimlarida elektromehanikaviy va mehanikaviy tavsiflarini tajriba o’tkazib tadqiq qilish uchun laboratoriya qurilmasi, mustaqil qo’zg'atishli o’zgarmas tok dvigatelida foydalanilgan agregatga o’hshab, to’rtta mashinadan iborat (3.1-rasm) agregatdir.

2.1-rasm.

Sinalayotgan dvigatelning (SD) qo’zg’atish cho’g’amidagi PP4 qayta ulagichi 1 va 2 holatlarga qayta ulanadi; SD ning yakor zanjiridagi PP3 qayta ulagichi 3 va 4 holatlarga qayta ulanib, qo’shimcha qarshiliklarni yakor zanjiriga parallel ulaydi. ABI, AB2, AB3 lar yordamida yakor zanjiriga ketma-ket ulangan qo’shimcha qarshiliklar shuntlanadi.

Shemadagi qayta ulash elementlarining dastlabki holati:

1. 
   AB1, AB2, AB3 avtomatlari uzilgan holatda,
   
2. 
   Paketli qayta ulagichlar:
   

a / PP1-1 holatda,
b / PP2-1 holatda,
v / PP3 va PP4 –nol holatida.

3. 
   ABC, ABN avtomatlari –ochiq holatda.
   

Ishga tushurish tartibi:

1. 
   Yuklash agregatlari shitining panelidagi shtepsil rozetkasi yordamida stend yuklash agregatiga ulanadi.
   
2. 
   Yuklash mashinalari shitida lozim bo’lgan yuklash agregati ulanadi.
   
3. 
   ABC avtomati yordamida stend kuchlanishi 110 V li o’zgarmas tok manba’iga ulanadi.
   
4. 
   LATR dastasini burab, moslovchi voltmetr V_c ning ko’rsatishiga qarab stenddagi yuklash mashinasining e.yu.k.i va yuklash agregatining e.yu.k.lari tenglashtiriladi (bunda V_c voltmetrning ko’rsatishi nolga teng bo'lishi kerak.
   
5. 
   ABN avtomatini ulab yuklash mashinalarining elektrik kommutatsiyasi bajariladi. Shunday qilib, endi LATR dastasining holatini o'zgartirib sinalayotgan dvigatelning yukini (nagruzkasini) o’zgartirish mumkin bo’ladi.
   

Dvigatelning pasportida berilganlari

Dvigatellar	Tipi	Pn kVt	Un V	In A	Rya Om	Rкch Om	Nnom ay/mi
/SD/	P-42	6	220	34	0,55	0,039	1100
/IYUM/	PN-85	6,8	115	60	0,17	49	1350
/TG/	ET-7	0,2	110	0,21	-	-	1900

Qisqa nazariy ma’lumotlar
Ketma-ket qo’zg'atishli o’zgarmas tok dvigatellarining ma’lum seriyalari katologlarida, nominal qiymatlari berilganlari qatorida (P_n, U_n, I_n, n_n) burchak tezligi yoki aylanish chastotasi va momentining yakor tokiga bog’lanishlari ham keltiriladi. Bu bog’lanishlar nisbiy birliklarda ifodalangan. Tabiiy tavsiflari oo=/(I_ya) va co=/(M) larni hisoblash nisbiy birliklarda keltirilgan universal tavsiflari oo*=/(I_ya ) va M*=/(I_ya ) yordamida bajariladi (3.2 va 3.3-rasmlar).
Hisoblash natijalarini jadvalga kiritish mumkin.

ω^*	2,5	1,7	1,0	0,9	0,8	0,7	0,6
ω=ω^*ωn
Iya^*
Iya=Iya^*Inom
M^*
M=M^*Mnom

Sun’iy mehanikaviy tavsiflarini hisoblash tabiiy tavsiflar yordamida nuqtalar bo’yicha bajariladi. I_yai tokining berilgan qiymatida U_ya va R_yaΣ lardan qat’iy nazar mashinaning magnit oqimi o’zgarmas qiymat Ф_i ga ega bo’ladi.

Demak, quyidagicha yozish mumkin:
ω _ei=U_nom-I_yaiR_yaΣ /KФ_i , (2.1)
ω _ui =[U_ya –I_ya (R_ya + R_ya)]/ KФ_i, (2.2)
Berilgan yakor toki I_yai sun’iy tavsifdagi ω_ui tezligi tabiiy tavsifdagi ω_ei tezligi bo’yicha aniqlanadi:
ω_ui=ω_ei [U_ya-I_yai(R_yaΣ+R_n)]/U_nom-I_yaiR_yaΣ ,
Sun’iy mehanikaviy tavsifni hisoblash natijalari 2.4- jadvalda keltiriladi.

2.2-rasm. 2.3-rasm.


2.4-jadval

I^*i	2,5	1,7	1,0	0,9	0,8	0,7	0,6	0,5
ω^*΄ei
ω^*ui
M^*i

Yakori shuntlangan shemada rostlanadigan mehanikaviy tavsiflarining eng to’g’ri shakllari olinadi (2.4 va 2.5- rasmlar)



2.4-rasm.
Ketma-ket qo’zg’atishli dvigatelning yakori shuntlangan shemasi (a) va R_sh=const va R_n=var bo’lganda shu shemadagi mos elektromehanikaviy (b) va mehanikaviy (v) tavsiflari.

2.5-rasm

R_n=const va R_sh=var bo’lganda elektromehanikaviy (a) va mehanikaviy (b) tavsiflari.

Ideal salt ishlashda qo’zg’atish toki nolga teng emas ya’ni I_ko=0.
I_ko=I_shо=(I-α_sh^΄)U_s/R_n+R_k , (2.4)
Bu erda:
Α_sh^΄=R_sh/R_sh+R_n+R_k,
Ideal salt ishlash tezligi esa chegaralangan qiymatga ega bo’ladi:
ω_оsh =α_sh^΄U_c/KФ(I_ko), (2.5)
Tavsiflar quyidagi formula bo’yicha quriladi:
ω=ω_оsh-(R_ya+R_k+α΄R_n)/КФ(I_ko) I_ya ,