1-laboratoriya ishi

1-laboratoriya ishi
Aholining nonga bo‘lgan talabiga doir iqtisodiy masalani qaraylik:

y – nonga bo‘lgan talab;

x₁ – non narxi;

x₂ – nonni sotishdan olinadigan daromad;

x₃ – odamlar soni;

x₄ – boshqa mahsulotlarning soni.

n=12 – kuzatuvlar soni – oylar: yanvar, fevral,..., dekabr.
Ushbu qaralayotgan omillarga tegishli statistik ma’lumotlar quyidagi jadvalda keltirilgan (shartli ma’lumotlar):

n	y	x1	x2	x3	x4
1	100	20	100	150	50
2	99	25	99	155	48
3	98	21	98	160	47
4	96	23	97	165	45
5	95	25	96	170	44
6	94	25	95	175	43
7	92	26	93	180	40
8	90	25	91	190	35
9	95	26	89	186	38
10	80	24	88	187	39
11	75	22	86	198	35
12	70	20	85	200	30
	1084	282	1117	2116	494

Aniqlansin:

- EKK usuli yordamida regressiya tenglamasi;

- O‘rtacha kvadratik chetlanishlar;

- juft korrelyatsiya koeffitsiyentlari;

- Elastiklik koeffitsiyentlari;

- To‘plam korrelyatsiya koeffitsiyenti;

- olingan natijalar tahlil qilinsin.

Yechish. Misolning yechimlarini MS Excel paketidagi amaliy dasturlardan foydalanib yechamiz.

1. 
   Regressiya tenglamasini hisoblash;
   

Birinchi navbatda berilgan ma’lumotlarni MS Excel dasturiga ko’chirib olamiz.


Fayllar panelidan Данные buyrug’ini tanlaymiz. Undan Анализ данных buyrug’ini bajaramiz

Kelib chiqqan funksiyaga kerakli ma’lumotlarni kiritamiz

Natijada a₁ning qiymatlari va a₀ning qiymatlari kelib chiqadi.

Har qanday ekonometrik tadqiqot o’zgaruvchilar oralaridagi bog’lanishlar nazariyasidan kelib chiqib modellarni shakllantirishdan boshlanadi. Avvalo natijaga ta’sir etuvchi omillardan muximlarini, ko’proq ta’sir etuvchilarni ajratib olinadi. Agarda iqtisodiy jarayonni belgilovchi asosiy omil ma’lum bo’lsa, u xolda jarayonni o’rganish uchun juft regressiyaning o’zi yetarli. Eng kichik kvadratlar usulining “a” va “b” parametrlarini toppish imkoniyatini beradiki, natijaviy y omilining qiymatlarini hisoblangan , nazariy qiymatlaridan farqining kvadratlari yig’indisi minimum darajada bo’ladi. formulasi yordamida xisoblaymiz. tenglamasi kelib chiqadi.

2. 
   O’rtacha kvadratik chetlanish
   

3) Juft korrelyatsiya koeffisientini xisoblash. Buning uchun Данные-Анализ данных-корреляция ketma-ketligini bajaramiz

Kerakli ma’lumotlarni o’z o’rniga kiritamiz.

Korrelyatsiya koeffisientida o’zgaruvchining qabul qilinishi mumkin bo’lgan qiymatlar 2 o’zgaruvchining o’rta qiymatlariga ta’sir qilsa, u holda ular orasida korrelyatsiya bor deb ataladi. Biz x va y orasidagi chiziqli bog’lanish darajasini korrelyatsiya koeffisienti orqali ko’rsatib beramiz. Asosan korrelyatsiya koeffisienti -1 va 1 oralig’ida bo’ladi. Natija 0 da miqdorlar bog’liqli emas, lekin tasodifiy miqdorlar bog’liqsiz bo’lsa, miqdorlar korrelyatsiyalanmagan deyiladi. Demak, bizda korrelyatsiya koeffisientlari yning x1ga nisbatan 0.3 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchsiz ekan, yning x2 ga nisbatan 0.89 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchli ekan.

, yning x3 ga nisbatan -0.85 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchli ekan., yning x4 ga nisbatan 0.85 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchli ekan, x1ning x2ga nisbatan 0.003 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchsiz ekan., x1ning x3ga nisbatan 0.09 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchsiz ekan.x1 ning x4 ga nisbatan -0.02 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchsiz ekan., x2 ning x3ga nisbatan -0.97 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchsiz ekan, x2 ning x4ga nisbatan 0.94 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchli ekan., x3ning x4ga nisbatan -0.97 Natijamiz 0 dan farqli, ular bog’liq. Bog’liqlik darajasi ancha kuchli ekan.

4. 
   Elastiklik koeffisientini xisoblaymiz.
   

Elastiklik koeffisienti, u mustaqil o’zgaruvchilar (x) bir foizga o’zgarganda samarali ko’rsatkich (y) qanchaga o’zgarishini ko’rsatadi. Har bir resursning ishlab chiqarish o’sishga ta’sirini ifodalash uchun harajatlardan, mahsulot chiqarishning elastiklik koeffisientidan ham foydalaniladi. Elastiklik koeffisienti E tegishli argument bir foizga o’zgarganda funksiya o’zgarishi miqdorini ko’rsatadi. Qisqa qilib aytganda , elastiklik koeffisienti – bu bog’liq bo’lmagan omilning 1 foizga o’zgarishi, natijaviy omilning qanchaga o’zgarishini ko’rsatadi. Bunda ushbu formuladan foydalanmiz:

natija kelib chiqdi. Natijadan kelib chiqqan xolda, bog’liq bo’lmagan omilning 1 % ga o’zgarishi, natijaviy omilning 0.39 % o’zgarishiga olib keladi.

4. 
   To’plam korrelyatsiya koeffisientini hisoblaymiz:
   

Buning uchun ni xisoblab chiqamiz:

Bunda regressiya tenlamasidan foydalanamiz:

Undan so’ng kerakli ma’lumotlarni shakllantirib olamiz.

kerakli ma’lumotlarni formulaga qo’yamiz

Biz natijadan ko’rishimiz mumkinki talab va narx o’rtasida kuchli bog’lanish mavjud.