1-Лаборатория иши

Kaustobiolitlar 

 Asosan  C,  H,  O,  P,  Si  kabi  murakkab  aralashmalardan  tashkil  topgan 

organik birikmalar  kaustobiolitlar deb ataladi. Ular qattiq (asfalt, Ozekerit, 

torf,  ko‘mir,  yonuvchi  slaneslar,  yantar  (qahrabo),  suyuq  (neft)  va  gaz 

(tabiiy  yonuvchi  gazlar)  holatida  bo‘ladilar.  Ularni  kaustobiolitlar  deb 

yuritiladi. Qattiq va suyuq Organik birikmalarning solishtirma og‘irligi   1 

g/sm

3

 ga yaqin. Organik birikmalar to‘planib qolgan o‘simlik va hayvonot 

qoldiqlarining suvli muhitda chirishidan hosil bo‘ladi.   

---

28 

 

Ozekerit (tog‘   mumi), kimyoviy tarkibining 81% ini uglerod va 10% ini 

vodorod tashkil etadi. Solishtirma og‘irligi   0,80-0,97 g/sm

3

. Rangi qo‘ng‘ 

ir  (yoki  qora),  sinimi  chig‘anoq  simon,  yog‘    surtilgandek  yaltiraydi. 

Ozekerit  mumga  o‘xshaydi,  shamda  osonlikcha  eriydi,  yaxshi  yonadi. 

Ozekerit - yuqori molekulyar neft mahsulotlari uglevodorodlarni parafinlar 

bilan boyishidan hosil bo‘ladigan mahsulot. 

Asfalt  tarkibida,  asosan,  uglerod  (80%),  kislorod  (10%)  va  vodorod  bor. 

Solishtirma  og‘irligi      1-1,2  g/sm

3

.  Rangi  qo‘ng‘irdan  qoragacha  bo‘ladi, 

undan bitum hidi keladi. Asfalt neft mahsulotlarining oksidlanishidan hosil 

bo‘ladi.  

Yantar (qahrabo) - qazilma yog‘  och smolasi. Solishtirma og‘irligi   1,05-

1,09  g/sm

3

,  qattiqligi  2-2,5,  rangi  sariq,  oq  ,  qo‘ng‘ir,  ko‘pincha  shaffof, 

yuzasi xira katta dumaloq  shakldagi bo‘laklar holida uchraydi. Smola kabi 

yaltiraydi.  Erish  harorati  2500°C.      Bu  mineral  asosan  elektrotexnika, 

kimyo sanoati va zargarlikda qo‘llaniladi. 

 

Nazorat savollari: 

1. Kaustobiolit deganda nimani tushunasiz? 

2. Tog‘  mumi  qanday organik birikma? 

3. Asfaltning tarkibida necha foiz uglerod bor? 

4. Qahrabo necha gradusda eriydi?