1. Laboratoriya ishi. Tоrtuv mоtоrlаrni qаytа guruhlаshning turli usullаrini amalga oshiruvchi sxemalarni o’rganish

5.LABORATORIYA ISHI.
“O’ZBEKISTON” seriyasidagi elеktrоvоzlar elektr sxemasini o`rganish.
1. Ishdan maqsad

«O’zbekiston» elektrovozi assinxron tortuv dvigateli kuch zanjiri elektr tizimini MathLAB dasturida o’rganish.

2. Ish dasturi

2.1. «O’zbekiston» elektrovozi assinxron tortuv dvigateli kuch zanjiri elektr tizimini o’rganish.

2.2. MathLAB dasturida sxemani yig’ish.
3. Umumiy ma’lumotlar

Chastota o’zgartirgichi qurish printsipi

1980 yillarga kelib, kuch va informatsion elektronikaning rivojlanishi natijasida zamonaviy elektron chastota o’zgartirgichlari (CHO’) sxemalari yaratildi. Elektron kalit — tranzistorlarning (tashqi signal ta’sirida ochiq yoki yopiq) xolati — chastota o’zgartirgichlari sxemalari asosini tashkil qiladi. 600 A tok, 1 200 V teskari kuchlanish va 30 kGts gacha chastotada kommutatsiya rejimida ishlaydigan tranzistorli kalitlarning yaritilishi, 250 kVt quvvatli chiqish chastotasi 0... 100 Gts diapazonda ishlaydigan, standart uch fazali 380 V kuchlanishda ishlaydigan sodda va ommabop CHO’ ni qurish imkonini yaratdi.

CHastota o’zgartirgichi struktura sxemasi 1-rasmda keltirilgan. Privod elektr manbaiga ulangan 3 fazali boshqarilmaydigan to’g’rilagich, S kondensator orqali 3 fazali avtonom kuchlanish invertori AIN, chastotasi o’zgartiriladigan 3 fazali asinxron dvigatel AD dan tuzilgan.

10.1 – rasm. Asinxron dvigatel chastota o’zgartirgichi sxemasi.

AIN kalitlari bilan boshqarish — ularni yoqib-o’chirish — boshqarish bloki (BU) orqali, mikropro­tsessorli qurilma asosida qurilgan.

AIN ning ishlashi oddiy va sodda misolda tushuntiriladi, invertor elektr manbaiga ulangan holatida, birga teng va uchta bir xil rezistorlar bilan, “yulduzcha” shaklida, bir xil kattalikdagi qarshiliklarga ulangan. (10.2 – rasm). Kalitlarni 1-6 raqamlar bilan, 10.2,a – rasmda ko’rsatilgandek belgilaymiz, chiqish kuchlanishi davrini 6 ta I...VI bo’laklarga ajratamiz(10.2,b – rasm). A, V, S va 0 fazalarning musbat qiymati katta bo’lgan qarshilikdan tok o’tadi va boshqarish bloki (BU) shu intervalda ta’luqli elektron kalitni ishlatadi, ya’ni (180° kommutatsiya) intervalda kalit ochiq bo’lish xolati 10.2,b – rasmda qalin qora chiziq bilan ko’rsatilgan.

I intervalda 1, 5 va 6 kalitlar A va S nuqtalar ulangan. Qaysi kalitdagi kuchlanish katta bo’lishiga qarab, yuklamadagi kuchlanishni boshqarib va xoxlagan shakldagi kuchlanish qiymatini olish mumkin.

Uchinchidan, 180° kommutatsiya, bu birgina oddiy xolat. 120° kommu­tatsiya xolati ham ishlatiladi, bu xolatda 1/3 davrda kalit ochiq bo’ladi, qolganlari maxsus kommu­tatsiya xolati bo’ladi. To’rtinchidan, invertor yuklamasidagi dvigatel fazasi “yulduzcha” shaklda ulangan bo’lishi shart emas, ular “uchburchak” ulangan bo’lsa, chiqish kuchlanishining formasiga ta’sir qiladi.

10.2 – rasm. a) o’zgartirgich strukturasi b) kalitlarni ulab-uzish diagrammasi.

10.3 – rasm. O’zgartirgich chiqishidagi kuchlanishning vaqt diogrammasi.