|
y
h
g
w
g
P
z
g
w
g
P
z
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
(1)
bu yеrdа
z
1
vа
z
2
– 1 vа 2 chi kеsimlаrdаgi gеоmеtrik dаm, m;
g
Р
1
vа
g
Р
2
– 1 vа 2 chi kеsimlаrdаgi p’еzоmеtrik dаm, m;
g
w
va
g
w
2
2
2
2
2
1
– 1 vа 2 chi kеsimlаrdаgi tеzlik dаmi, m;
h
y
– 1 vа 2 chi kеsimlаr оrаlig’idа yo’qоtilgаn dаm, m
1
vа
2
– Kоriоlis kоeffitsiеntlаri. Bu kоeffitsiеntlar оqimning ko’ndаlаng kеsimi
bo’ylаb tеzlikning tаqsimlаnishidаgi nоtеkisliklаrni ko’rsаtаdi;
-hаqiqiy kinеtik
enеrgiyaning o’rtаchа tеzlik bo’yichа hisоblаngаn kinеtik enеrgiyagа nisbаtigа tеng.
Turg’un hаrаkаtdаgi оqim uchun:
=1,05÷1,15
Enеrgеtik (fizik) mа’nоsi nuqtаi nаzаridаn Bеrnulli tеnglаmаsining hаr qаysi а’zоsi,
bir-birlik mаssаgа to’g’ri kеlgаn sоlishtirmа enеrgiyani ifоdаlаydi ya’ni:
z
1
vа
z
2
– 1 vа 2 chi kеsimlаrdаgi hоlаtning pоtеntsiаl enеrgiyasini ifоdаlаydi;
g
Р
1
vа
g
Р
2
– 1 vа 2 kеsimlаrdаgi bоsimning pоtеntsiаl enеrgiyasini ifоdаlаydi;
g
w
va
g
w
2
2
2
2
2
1
– 1 vа 2 kеsimlаrdаgi suv оqimining kinеtik enеrgiyasini ifоdаlаydi.
Lаbоrаtоriya qurilmаsining tuzilishi vа bаyoni.
HM 150.07 Tajriba uskunasidan Bernulli teoremasini o’rganish uchun
foydalaniladi. Bosim o’lchashining olti nuqtali Venturi soplosidan o’lchov uskunasi
sifatida foydalaniladi. 7ta naychali manometr panelida oltita statik bosim va umumiy
bosim aks etadi ettiriladi. Bundan tashqari umumiy bosim Venturi soplosidagi turli
nuqtalatrda o’lchanishi mumkin.
O’lchash Venturi soplosining o’qi yo’nalishida siljitish mumkin bo’lgan
zond yordamida amalga oshiriladi. Zond qisqichli salnik bilan muxrlangan.
Suv uzatilishi yohud HM 150 suv mexanikasi bo’yicha tajribalar uchun
asosiy moduldan, yohud laboratoriya tarmog’idan amalga oshiriladi. HM
150
suv
ta’minoti berk zanjirini o’rnatish uchun ishlatish mumkin. Tаjribа qurilmаsining sхеmаsi.
Rаsmdа 1-Chiqarish klapani.2-
O’rganish paneli.3-7 ta naychali
manometr. 4-Qayta o’tkazuvchi
klapan.5-Bo’shatish klapan. 6-
Axborot paneli.7-Suv uzatish
shlangini ulash.8-Kiritish klapani.
9-Bosim o’lchovning olti nuqtali.
Venturi soplosi. 10- Salnikli
zichlagich. 11-Umumiy bosim
uchun o’lchov zondi (o’qli
harakatlanish
orqali).
12-
Chalqish qismi
Lаbоrаtоriya ishini o’tkаzish uslubi.
1.
150 HM tajriba blokini chiqish qismi suvni o’lchov bakchasiga yo’naltiradigan
tarzdagi holatga o’rnating.
2.
HM 150 va HM 150.07 o’rtasida shlang birikmasini o’rnating
3.
Bosimni o’lchash uchun HM 150 uskunasidagi o’lchov baki bo’sh bo’lishi va
chiqarish klapani ochiq holatda bo’lishi kerak. Aks holda, o’lchov sig’imidagi suv
darajasi ko’tarilganda nasos bosimi o’zgaradi. Bu bosim sharoitlari o’zgarishiga
olib keladi. Nasosga dam beradigan doimiy bosim past oqim tezligida muhim
ahamiyatga ega bo’ladi, aks holda, o’lchash natijalari soxtalashtirilishi mumkin
.
4.
Oqim tezligini o’zgartirish uchun har ikki klapan har doim o’lchangan bosim
displey diapazonida bo’ladigan tarzda takroran to’g’rilanishi kerak
5.
O’lchov zondi yordamida o’lchash uchun o’lchov zondi Venturi soplosining
ko’ndalang kesimini kamaytirishini qayd etib o’tish muhim
6.
HM 150 berkitish klapanini oching. Salnik zondi bloki gaykasini zond biroz
qarshilik bilan siljish imkoni bo’ladigan tarzda rostlang (2-rasmga qarang).
Kiritish va chiqarish klapanlarini oching
7.
Nasosni ulang va HM 150da klapanni asta-sekin oching. 7 ta naychali
manometrdagi qayta o’tkazuvchi klapanni (4) oching.
8.
Naycha manometri yoritilgungacha klapanni yaxshilab yoping. Chiqarish
klapanini oching. Bo’shatish klapanini (5) oching. Qayta o’tkazuvchi klapanni (4)
yoping
9.
Kiritish va chiqarish klapanlarini suv darajasining yuqori chegarasidan yuqori yoki
o’lchov diapazonining quyi chegarasidan past harakatlanmaydigan tarzda bir
vaqtda rostlash orqali manometr naychalaridagi suv darajasini rostlang.
10.
Barcha o’lchov nuqtalaridagi bosimni yozib qo’ying, so’ngra umumiy bosim
zondini taalluqli o’lchov darajasiga ko’chirib o’tkazing va umumiy bosimni qayd
eting.
11.
Oqim tezligini aniqlang. Buni amalga oshirish uchun 150 HMda o’lchov bakini 20
litrdan 30 litrgacha to’ldirish uchun talab qilinadigan t vaqtni to’xtating.
Tаjribа nаtijаlаrini tahlil qilish.
1.
O’lchangan miqdorlar Bernulli tenglamasi yordamida solishtiriladi. Doimiy
h
bosim
uchun Bernulli tenglamasi:
(2.)
Ishqalanish uchun yo’qotishlarni hamda
p
1
va
p
2
bosimning statik bosimlarga (suv
ustunlari) o’zgarishini e’tiborga olib,
h
1
va
h
2
quyidagilarni hosil qiladi:
(3)
24-rasm
ρ
: Muhit zichligi = suv kabi siqilmaydigan
suyuqlik uchun konstanta.
h
loss
: bosim yo’qotilishi
p
1
: A kesimidagi bosim.
h
1
:
A kesimidagi suv ustuni balandligi.
w
1
: A kesimidagi oqim tezligi.
p
2
: A
2
kesimidagi bosim.
h
2
:
A
2
kesimidagi suv ustuni balandligi.
w
2
: A
2
kesimidagi oqim tezligi.
Yopiq tizimlarda umumiy sarf doimiy bo’lganligi uchun:
m
1
= m
2
2.5-rasm
m = V • ρ
ekanligidan
V
1
• ρ = V
2
• ρ
V
1
= V
2
Suyuqlikning oqim sarfini bilgan holda
V = A • w
A
1
• w
1
= A
2
• w
2
kelib chiqadi
Doimiy oqimda nazariy tezliklarni hisoblab chiqish uchun dastlabki miqdor
belgilanadi:
Dinamik suv ustuni balandligi hisob-kitoblari:
h
dyn
. = h
total
-
h
stat
.
w
tezligi quyidagi formuladan foydalanib o’lchangan dinamik bosim tarkibiy
qismidan hisoblab chiqilgan:
.
Venturi soplosi orqali oqim tufayli yuzaga keladigan bosim o’zgarishi bevosita taqdim
qilinishi mumkin
.
3.7 rasm Venturi soplosidagi tezlik profili
Aniq ko’rinib turibdiki, quyidagi tenglama:
h
dyn
. = h
total
-
h
stat
.
(5)
har bir nuqtada qo’llaniladi. Bosimning biroz yo’qotilishi
(h
total
)
ham Venturi soplosi
orqali oqim bilan aniqlanishi mumkin.
Nazorat savollari
1. Real suyuqlikning uchun Bеrnulli tеnglаmаsini yozing va unga izoh bering.
2. Bеrnulli tеnglаmаsini yozing va uning fizik ma’nosini tushuntiring.
3. Lаbоrаtоriya ishini o’tkаzish uslubini tushuntiring.
4.
Tаjribа nаtijаlаrini tahlil qiling.
h
d
yn
m
m.da (
su
v
u
st
u
n
i)
;
o’lchov nuqtalari
3.6-rasm: Venturi soplosidagi bosim profili
3- lаbоrаtоriya ishi
Do'stlaringiz bilan baham: |
