1 laboratoriya ishi ishning nomi: Andozalar satxini hisoblash. Ishdan maqsad

23
-
LABORATORIYA ISHI
1.Ishni nomi: Termoplastik materiallarni payvandlash usullari va ularni
qo’llash jarayoni, qo’llaniladigan asbob-uskunalar
2.Ishdan maqsad:
Talabalarga termoplastik materiallarni payvandlash usullari va
ularni qo’llash jarayoni, qo’llaniladigan asbob-uskunalar hamda ularni ishlash
prinsipi haqida ma’lumot va ko’nikmalar berish.
3. Ishning nazariy qismi.
Payvand chokning xususiyatlarnni belgilaydigan asosiy ko‘rsatkichlar
chokning uzilishga nisbatan pishikligi, uning cho‘ziluvchanligi, qattiqligi,
chidamliligi hisoblanadi.Uzilishga nisbatan pishiqlik chok buzilgunga qadar unga
bir bor ta’sir etgan kuch qiymati qanchaligini belgilaydi.Agar bu kuch qiymati
chokning uzilishiga nisbatan pishiqligi qiymatidan ortiq bo‘lsa, chok yirtilib
ketadi.Demak, kiyim ishlatilishi jarayonida uning chokiga ta’sir etadigan
kuchlardan ko‘ra chokning uzilishga nisbatan pishiqligi ancha ortiq bo‘lishi
kerak. Chokka ta’sir etadigan kuchlarning bir qismini gazlama o‘ziga olib, chok
bilan birga cho‘ziladi.Chok gazlama bilan birga qancha ko‘p cho‘zilib turgan
bo‘lsa, chokni yirtadigan darajadagi kuchning qiymati shuncha kam
bo‘ladi.Shuning uchun choklar cho‘zila olishining payvand choklar xususiyatini
baholashda ahamiyati katta. Choklar qanchalik qattiq bo‘lsa, buyumni ishlatish
jarayonida chok pishiqligining shunchalik ko‘p qismi yo‘qoladi.Nihoyat,
choklarning chidamliligi tikuvchilik buyumining qancha vaqt ishga yarashini
belgilaydi.Choklarning chidamliligi qancha yuqori bo‘lsa, ularning xizmat qilish
muddati shuncha uzoq bo‘ladi. Tikuvchilik korxonalarida kiyim tikishda
polivinilxlornd qoplangan materiallar ko’p ishlatilmoqda. Bu materiallarning asosi
ip gazlama, sun`iy va sintetik tolali material yoki trikotaj polotno bo’lib, uning
ustiga polivinilxlorid qoplangan bo’ladi. Bundan tashqari, plyonka shaklidagi
materiallar ham ishlatiladi. 
Plashchlar tayyorlash uchun polivinilxlorid, polietilen va poliamid plyonkali
materiallar keng qo’llaniladi. Ular suvga chidamli, elastik, yumshoqva arzon.
Maxsus kiyimlar, kurtka va palьtolar tayyorlash uchun ustiga polivinilxlorid
qoplangan ipgazlama, sintetik tolali material yoki trikotaj polotnosi ishlatiladi.
Ularni ip bilan ulashda choklar pishiq chiqmaydi; pressda presslash mumkin emas,
shuning uchun yelimlab ulab bo’lmaydi. Shuning uchun payvandlash usulidan
foydalaniladi.
Termoplastik material ma’lum temperaturagacha qizdirilganda yuksak elastik
holatdan yopishqoq cho’ziluvchan holatga o’tadi, ma’lum kuch ta’sir ettirilib,
sovutilsa, payvand chok hosil bo’ladi.

---

Payvandlashning 3 xil usuli bor: qizdirib payvandlash, yuqori chastotali tok va
ultratovush bilan payvandlash.
1usul. Materialning ulanadigan joyi kontakt yo’l bilan qizdiruvchi asbobda
qizdirib yumshatiladi, keyin sovutiladi. Qizdirgich har xil o’lchamli elektr asbob.
Bu usul uchun Germaniyaning "Pfaff" firmasining 8300 kl. mashinasi qo’llaniladi.
Plyonka issiq asbobga yopishmasligi uchun orasiga sellofan, kalkaga o’xshagan
qog’oz va ftoroplastning yupqa plyonkasi (teflon) qo’yiladi.
2usul. Yuqori chastotali tok bilan payvandlashning 2 xil usuli bor: parallel
va ketmaket.