1. Kuchga hisoblash masalalari. Dalamber prinsipi

m” massali shatun massalar markazida to‘plangan, va massalar markaziga nisbatan 
olingan I – inersiya momenti (6.1v-rasm) e burchak tezlanish bilan xarakatlanayotganda, 

---

uning massalar markazi “a” tezlanishga ega bo‘ladi. Nyutonning ikkinchi qonuniga asosan 
shatunga inersiya kuchi va inersiya kuchining momenti ta’sir etadi, ularning yo‘nalishi 
kinematik parametrlar yo‘nalishiga teskari bo‘lib, qiymatlari esa quyidagicha aniqlanadi:
(N)
a
m
F
И



I

M
И

(Nm) Inersiya kuchi va inersiya kuchi momentini aniqlash 
metodi ko‘rsatadiki; ularni aniqlash kinematik parametrlar (tezlanish) dan tashqari, 
zvenolarning inersion parametrlarini bilish kerak: ularning massasi m (kg), shartli 
ravishda massalar markaziga to‘plangan ilgarilanma xarakatlanuvchi jismda va I (kgm2) 
inersiya momenti massalar markaziga nisbatan olingan, aylanma xarakatlanuvchi jismda. 
Masala to‘la mexanizm uchun yechilmasdan, bu mexanizm tarkibiga kirgan statik aniq 
zveno gruppalari [2] uchun – bu shunday harakatlanuvchi zvenolar gruppasiki, unda 
noma’lumlar soni (reaksiya) tenglamalar soniga teng yoki kam bo‘lishi kerak, shunda 
noma’lumlar soni aniqlanadi. Oddiy to‘rt zvenoli sterjenli mexanizmlar uchun bu gruppa 
“shatun-polzun” va “krivoship” (bitta zvenodan tashqil topgan gruppa) krivoship-polzunli 
mexanizm uchun, “shatun-koromislo” va “krivoship” – krivoship-korormisloli mexanizm 
uchun va “kulisa-tosh” va “krivoship” – krivoship-kulisali uchun. “Shatun-polzun” (6.2b-
rasm) gruppasining muvozanatini ko‘ramiz. Unga tashqi kuchlar G2, G3 va Fc, inersiya 
kuchlari FI2, FI3 va inersiya kuchining momenti MI2 ta’sir etadi. Krivoshipning yo‘qligi