1. Korxonani modernizatyalashtirishda lizing uning funksiyalari, lizing turlari va uni guruhlashtirish mezonlari

«Iskandar - LTD» xususiy firmasiga ijaraga beriluvchi «Maral - 125 E 281» markali kombayn uchun lizing to‘lovlari summasini
Qiymati 3468 ming so‘m
Qoplash muddati - 5 yil
Komission mukofot yillik 20%

Yil	Texnika qiymati 1000 so‘m	Ammort. Ajratmasi yillar buyicha 12,5%	SHu jumladan kvart. bo‘yicha				Yillik komission Mukofot 20%	SHu jumladan kvartallar buyicha				Yillar bo‘yicha Lizing to‘lov
			1	2	3	4		1	2	3	4
2015	3468	108.38				108.375	173,4				173,4	281/775
2016	3359,625	433,5	108/375	108/375	108/375	108/375	671,925	671/925	167/98	167/98	167/985	110/426
2017	2926,125	433,5	108,375	108/375	108/375	108/375	585/225	146,3	146,3	146,3	146,325	1018,725
2018	2492,625	433,6	108,375	108,375	108,375	108,375	498,525	124,63	124,63	124,63	124,635	932,025
2019	2059,125	433,5	108,375	108,375	108,375	108,375	411,825	103	103	103	102,825	845,325
2020	1625,625	325,13	108,375	108,375	108,375		325,125	81,3	81,3	81,3	81,225	650,25
jami		2167,5										4833,625

Buxoro viloyat Biznes inkubator boshqarmasi tomonidan
«Iskandar LTD» firmasiga berilgan «MARAL» kombayni
bqyicha lizing operatsiyalarini amalga oshirish
MA’LUMOT

«Maral» kombayni lizinga olgan tashkilot	Qachon berilgan	Lizing muddati	Ijara (amortizatsiya) puli				Komision haq				Izoh
			Raschet	bo‘yicha	Haqiqat	Undir.	Raschet	bo‘yicha	Haqiqat	undir
Iskandar LTD	1.10.2015y.	5 yil	216.75	108.375	216.75	216.75	341.78	167.98	253.25	253.25

Buxoro viloyat Biznes-inkubator boshqarmasi tomonidan «Iskandar-LTD» firmasiga
«MARAL» kombayni bo‘yicha lizing operatsiyalarini amalga oshirish to‘g‘risida


Ma’lumot

Maral kombayni lizinga olgan tash- kilot	Qachon berilgan	Lizing muddati	Ijara (ammortizatsiya) puli				Komissiey xak				Izox
			Raschet bo‘yicha		Haqiqatda undirilgan		Raschet bo‘yicha		Haqiqatda undirilgan
			Lizinga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan xisobot choragnda	Lizinga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan Xisobot choragida	Lizingga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan Xisobot choragida	Lizinga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan xisobot choragida	Kombayn ning 1 iyul xolatidagi qiymati
Iskandar LTD	1.10.2015	5 yil	876	108.4	1340.2	212	1254.9	117	1215.9	78	2127.8

Buxoro viloyat Biznes-boshqarmasi tomonidan «Iskandar-LTD» firmasiga
berilgan «MARAL» kombayni bo‘yicha lizing operatsiyalarini amalga oshirish
to‘g‘risida 1 iyul 2020 yil xolatida
Ma’lumot

Maral kombayni lizinga olgan tash- kilot	Qachon berilgan	Lizing muddati	Ijara (ammortizatsiya) puli				Komissiey xak				Izox
			Raschet bo‘yicha		Haqiqatda undirilgan		Raschet bo‘yicha		Haqiqatda undirilgan
			Lizinga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan xisobot choragnda	Lizinga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan Xisobot choragida	Lizingga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan Xisobot choragida	Lizinga berilgan kundan boshlab jami	SHu jumladan xisobot choragida	Kombayn ning 1 iyul xolatidagi qiymati
Iskandar LTD	1.10.2015	5 yil	758.6	108.4	1128.2	1128.2	113.9	146.3	1137.9	667.9	2339.8

«Maral» -125 E281» kombayni boyicha
hisob-kitoblar
Kombayn qiymati - 3468 ming somni tashkil qiladi
Lizing buyicha berish muddati 5 yilga taqdim qilingan.
Shundan kelib tushdi jami 47000+99693.75+100000+70000=2266093.75 Xisoblandi Jami 1.07.2020 yilda 1896.55 som


SHu jumladan komission yigim 1137.925 som


Ammortiatsiya ajratmasi 7586235 som


Komission yigim buyicha 991593.75 som


Ammortizatsiya ajratmasi tul 474500 som


Komission yigim boyicha qarz 146331.25 som


Ammmortizatsiya hisoblandi 653668.25 som


Qoldiq qiymat 2339831.25 som

XULOSA VA TAKLIFLAR


Ozbekistonda bozor iqtisodiyotiga otish sharoitida davlat oldida mulkchilik islohotlarini otkazishning mustahkam bazasini yaratishni talab qildi. Keyingi yillarda respublikada kichik korxonalar hamma joyda va xalq xojaligining barcha tarmoqlarida tashkil etilmoqda. Islohotlar chuqurlashgan sari kichik korxonalarning ahamiyati tobora ortib bormoqda. Kichik korxonalar fan-texnika taraqqiyoti jadallashgan, xalq xojaligining barcha sohalarida yangi texnologiyalarga otilayotgan sharoitda oz ornini topib olmoqda. Ular yangi axborot texnologiyasi, yangi goyalar bilan ishlashni, ishlab chiqarishni yangilashni taminlaydigan butun bir tizimning uzviy unsuri hisoblanadi. Kichik korxonalar, shuningdek yuqori xatar sharoitida ishlab chiqishning maqbul shakli hisoblanadi.
SHunday qilib kichik korxonalar va ularning faoliyati bilan bogliq narsa hozirgi zamon ijtimoiy ishlab chiqarishdagi tashkiliy tuzilmaning eng muhim va uzviy unsurini tashkil etadi.
Mehnat resurslari tez osayotgan va Ozbekistonda ishlab chiqarish joylashuvidagi oziga xoslik sharoitlarida kichik korxonalarni kreditlash evaziga quyidagi maqsadlarga erishish mumkin:
a) erkin mehnat resurslarini va yangi xojalik munosabatlarining joriy etilishi, yangi mulkchilik shakllarining paydo bolishi natijasida ishlab chiqarishdan boshatiladigan shaxslarni ijtimoiy ishlab chiqarishga koproq jalb qilish;
b) mulkchilik yangi shakllarining paydo bolishi;
v) aholining birinchi navbatda yoshlarning moddiy madaniy va kasb darajasini kotarish;
g) aholining sust harakatchanligini hisobga olgan holda sanoat ishlab chiqarishni aholi yashaydigan joylarga yaqinlashtirish;
d) aholining xalq istemoli mollariga bolgan ehtiyojini tola qondirish;
e) milliy kasb-kor, hunarmandchilik, badiiy hunarmandchilikni tiklash;
j) kichik va orta shaharlarni, qishloq aholi punktlarini rivojlantirishga yordam korsatish, umuman har bir mintaqa uchun goyat muhim bolgan xalq xojaligi samaradorligini oshirish.
Kichik korxonalarni qishloq joylarda tashkil etish avvalo mehnat resurslarini jalb etishga imkoniyatlar mavjudligi bilan alohida ahamiyatga ega, chunki qishloqlarda ishchi kuchi ortiqligi shaharlarga nisbatan ancha yuqoridir. Kichik korxonalar uchun muhim bolgan ikkinchi omil bu qishloq xojaligida etishtirilayotgan qimmatli xom ashyo hisoblanadi. Tadbirkor uchun kichik korxonani qishloq joylarida tashkil etib, qishloq aholisini ish bilan taminlab malakasini oshirib borish, yangi texnologiyani ishlab chiqarishda qollash yaxshi samara beradi.
Bozor iqtisodiyotiga otish sharoitida davlat oldida mulkchilik islohotlarini otkazishning mustahkam bazasini yaratishni talab qildi. Jumladan, davlat tomonidan lizing munosabatlarini taraqqiy ettirish va kichik va orta biznesni qollab quvvatlashda lizingga nisbatan tadbirkorlarga qiziqish uygotishni ragbatlantirish tizimi ishlab chiqildi.
Bu masala ayniqsa, agrosanoat, engil va oziq-ovqat sanoati majmualari uchun dolzarbdir. Juda koplab bu sohalarning subektlari hisoblanuvchi korxonalar zarur texnika va asbob-uskunalarni ozlashtirish va sotib olish imkoniyatiga doimo ega bolmaydilar. SHu manoda lizing tadbirkorligini bu sohalarga jalb qilish va yonaltirish zarurati yuzaga keladi.
Lizing qimmatbaho mashinalar, uskunalarni ozlashtirish uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Korxonalarning oz mashina narxlarini taminlash xarajatlarini qisqartiradi.
Lizingning bu afzalliklarini hisobga olib, lizing kompaniyalari tomonidan amalga oshiriladigan faoliyat va harakatlarni kelgusida ham ragbatlantirib turish uchun zarur tizimni yaratish lozim boladi.
Bu masalani hal qilish uchun quyidagilarni amalga oshirish zarur deb hisoblayman:
1. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlariga lizingning mohiyati va afzallik jihatlari togrisida malumot berish uchun zarur boladigan faoliyat majmuasini amalga oshirish zarur.
Lizing faoliyati togrisida togri malumotlar berilishi natijasida, lizing munosabatlarining keng yuritilishi uchun zarur hisoblangan holat, yani xususiy yuridik shaxslar tomonidan lizing kompaniyalarning tashkil etilish jarayoni boshlanadi. Iqtisodiyotning barcha sohalarida xizmat qiluvchi ishlovchilar ortasida oz xojaliklarining rivojlanishi uchun lizingni qollaydiganlar paydo boladilar.
2. Ozbekistonda va umuman, jahon xojaligida doimiy tarzda ilmiy texnikataraqqiyoti yutuqlari korgazmalarini tashkil etib turish kerak. Aynan shunday korgazmalar iqtisodiyot sohalari tadbirkorlari va ishlovchilarini oz faoliyatlari uchun zarur boladigan yangi mukammal texnologiyalar yutuqlari togrisida malumotlar oladilar va shu asosda ishlab chiqarishni tashkil etib, oz daromadlari va foydalarini kopaytirish imkoniyatiga ega boladilar.
3. Lizing kompaniyalari faoliyatini kengaytirishni xohlovchi tadbirkorlar uchun imtiyozli kredit yonalishlarini ochib berish va bu faoliyatni ragbatlantirish kerak.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi, 1995 yil 25 dekabr.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi, 1997 yil 21 dekabr.
O‘zbekiston Respublikasining “Lizing to‘g‘risida”gi Qonuni 1999 yil 14 aprel.
O‘zbekiston Respublikasining “Ijara to‘g‘risida”gi Qonuni 1991 yil 19 noyabr.
O‘zbekiston Respublikasining 447 - II sonli Qonuni, 2002 yil 13 dekabr
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002 yil avgustdagi “Lizing tizimi rivojlanishini yanada rag‘batlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni.
“O‘zbekiston Respublikasi banklari tomonidan moliyaviy lizing o‘tkazish tartibi to‘g‘risida”gi Nizom (ro‘yxat raqami 776, 1999 yil 20 iyul).
8. Karimov I.A. “Jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari”. – T.: O‘zbekiston 2009 yil 46-bet.
9. Karimov I.A 2010 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo‘ljallangan eng muhim ustivor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan O‘zbekiston respublikasi vazirlar mahkamasining majlisidagi ma’ruzasidan.
10.Akramov A.E., Toirov A.E. Ekonomicheskie reformы Respubliki Uzbekistan. M., TOO «Lyuks-art», 1998.
11. Gazibekov D.G., Sobirov O.SH. Lizing i ego razvitie v Uzbekistane. T., «Moliya», 2001.
12. IFC «Analiz finansovogo rыnka v Sentralnoy Azii», may, 2002.
13 IFC «Analiz finansovogo rыnka v Sentralnoy Azii», may, 2003.
14. «Krokus Interneshnl», Lizing i kommercheskiy kredit. M., 1990.
15. Lavrushin I.O. Bankovskoe delo. M., «Finansы i statistika», 2002.
16. Lizing info. Lizing chto eto takoe? Biznes Vestnik Vostoka, №21, 23 maya, 2009.
17 Marpatov M.D. Lizing g‘oyasi, tarixi, huquqiy asoslari va amaliyoti.//“Bozor, pul va kredit”, 2003 yil. 4- va 5-sonlar. B.12.
18 I.A. Karimov. Jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari. – T.: O‘zbekiston 2009 y.
19 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va senatining 2010 yil 27 yanvarda bo‘lib o‘tgan qo‘shma majlisidagi “Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyatni barpo etish – ustuvor maqsadimizdir” hamda 2009 yilning asosiy yakunlari va 2010 yilda O‘zbekistonni iqtisodiy rivojlanishining eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining 2010 yil 29 yanvarda bo‘lib o‘tgan majlisidagi “Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir” nomli ma’ruzalarini o‘rganish bo‘yicha o‘quv-uslubiy majmua.
20 Djuxa V.M. “Lizing” Rostov naDonu 2009 g. 6-s.
21 Davronov S. “Lizing shartnomalari” Iqtisod va hisobot 1996 y. 8-son 42-52 b.
22 CHjen “Bozor va ochiq iqtisodiyot” O‘zbekiston nashriyoti 1997 y. 48-bet.
23 Kamarov V.F., Xolucha E.V. «Arenda, lizing, firmennыy servis» Novosibirsk «Nauka» 1991 g. 10-s.
24 Kasachev «Nauchno – prakticheskiy seminar» «Arenda» «Xozyaystvo i pravo» - 10/11-2009 g.
25Mezensev E., Ma’murov A. “Lizing to‘lovlari hisob-kitobi”. “Bozor, pul va kredit”, 5-son, 1998 yil 41-43 b.
26 Ma’murov A, Xolmurodov A “YUridik hujjatlarni lizing operatsiyasiga tayyorlash” “Bozor, pul va kredit”, 1998 yil 2-son.
27 Muxammedov L.K. “Investitsion loyihalarni moliyalashtirish va lizing” “Bozor, pul va kredit”, 1999 yil 5-son.
28 Nabiev A. “Lizing biz uchun zarur” “Bozor, pul va kredit”, 1999 yil 4-son 38-44 bet.
29 Norov U.N. “Avializing muammolari va istiqbollari” O‘zbekiston
30 Sipkin YU.A. «Upravlenie personalom» Ucheb. posob – M.: YUNITI – DANA, 2009.
31 «Ekonomika truda» Pod. red. Volgina N.A., Odegova YU.G. Uchebnik – M.:2002.
32 “Robert A. Seting export price to sull competively.“ International Trade Forum, July – September 2009 p.10-31.
INTERNET SAYTLARI.
www. economy faculty.uz
www. econman. edu. ru/db/msq/6497 html
www. economics. com. ua/book/de tail php?id=000307
www. book. ru/cqi-bin/book
www. eduhmao.ru/portal
www. diploms.com/econ/etrudv.htm
www. kutp.qubnin.ru/ucheba 2 htm
www. nesterova.ru/univer
www. tsue.uz/deps/economics html
www. dioman.ru/second education

1“Жаҳон молиявий – иқтисодий инқирози”. Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари”. – Т.: Ўзбекистон 2009 йил 46-бет.