5.3. Mantiqiy xatoliklar. Dasturda mantiqiyxatoliklar kutilgan natija olinmaganda sodir bo‘ladi. Bu holat turli sabablarga ko‘ra yuzaga keladi. Misol tariqasida quyidagi dasturni ko‘ribchiqamiz:
1 #include 2 using namespace std;
3
4 int main()
5 {
6 cout << "Selsiy 35 darajasining Farangeytdagi ko‘rsatkichi" << endl;
7 cout << (9 / 5) * 35 + 32 << endl;
8
9 return 0; 10 }
Natija: Selsiy 35 darajasining Farangeytdagi ko‘rsatkichi
67
Dastur Selsiy 35 darajasi Farangeytning 67 darajasiga teng degan noto‘g‘ri natija berdi. Natija 95 bo‘lishi kerak edi. C++da butun qiymatlar o‘rtasida bo‘lish amali bajarilganda natijaning butun qismigina uzatiladi: 9/5=1. To‘g‘ri natijani olish uchun esa 9.0/5 ko‘rinishda kiritilishi lozim.
Umuman olganda, sintaksis xatolikni aniqlash juda oson, chunki uni kompilyator ko‘rsatib beradi. Runtime xatoligi ham u qadar murakkab emas, unda dastur strukturasi yoki qaysidir operatorning noto‘g‘ri kiritilganlini dastur kodini qaytadan ko‘rib chiqish orqali aniqlash mumkin. Mantiqiy xatolikni aniqlash esa umuman boshqa masala. Bu turli vaziyatlarda sodirbo‘lishi lozim. Mantiqiy xatolikni aniqlash uchun bajarilishi lozim bo‘lgan masalaning nazariyasi va dasturlash tili qonuniyatlarining mutanosibligini ko‘rib chiqish, fikrlash orqali aniqlash mumkin bo‘ladi.
Summary 1. 1 bayt – 8 bit.
2. 1 bit – 0 yoki 1 bo‘lgan binary raqam.
3. 1 kilobayt – 1024 bayt, 1 megabayt – 1024 kilobayt, 1 gigabayt – 1024 megabayt, 1 terabayt – 1024 gigabayt.
4. C++ da satrli izoh yozish ikki chiziq (//–slesh) orqali, birnecha satrli izoh yozish esa /* va */ belgilari oralig‘ida amalga oshiriladi.
5. C++ da tuzilgan dasturning har bir bo‘lagi satr so‘nggidagi “;” belgisi bilan yakunlanadi.
6. C++ da tuzilgan har qanday dastur main funksiyasi tarkibida ishlaydi.
7. C++ dasturini buyruqlar oynasi (command window) yoki Microsoft Visual C++, Dev-C++ deb nomlanuvchi BYM (IDE)lar orqali yaratish mumkin.
8. C++ tili C tili avlodi. C++ c ning keyngaytirilgan ko‘rinishi. Undagi eng muhim xususiyatlardan biri – unda ob’yektga yo‘naltirilgan dasturlash uchun sinflarning qo‘llanilishidir.
9. Cout ob’yekti “<<” belgisi bilan qo‘llanilib, ekranga satrli ma’lumotlarni chiqarishga xizmat qiladi.
10. Dasturlashda kompilyator tomonidan ishlatiladigan kalit so‘zlar dastur tarkibida boshqa maqsadlarda foydalanilmasligi lozim.
11. Dasturlashdagi xatoliklarni uch guruhga ajratish mumkin: sintaksis xatolik, bajarilishdagi xatolik va mantiqiy xatolik. Sintaksis xatolik dastur kodini mashina kodiga kompilyatsiya qilish jarayonida kompilyator tomonidan aniqlanadi. Uni kompilyatsion xatolik deyish ham mumkin. Bajarilishdagi xatolik dastur dasturlash va hisoblash qoidalariga nomutanosib ravishda tuzilganda sodir bo‘ladi. Dasturda mantiqiyxatoliklar kutilgan natija olinmaganda sodir bo‘ladi.
12. Direktivalar “#” - belgisi orqali ishga tushiriladi. “#include” direktivasi kompilyatorni kutubxonani yuklab olishga chaqiradi.
13. Kompilyator – dasturiy vosita bo‘lib, dastur kodini mashina tiliga o‘girib berishda xizmat qiladi.
14. Kompyterning apparat ta’minoti uning tarkibidagi fizik jixozlar tashkil qiladi.
15. Kompyuter 0 va 1 raqamlari asosida ishlaydi, chunki, barcha hisoblash qurilmalari masalalarni yechishda ikkilik tizimda ishlaydi.
16. Kompyuter apparat va dasturiy ta’minotdan iborat.
17. Kompyuter dasturlash kodlar yordamida unga ko‘rsatmalar berish uchun qo‘llaniladi.
18. Kompyuter ma’lumotlarni saqlovchi va qayta ishlovchi elektron qurilma.
19. Kompyuterning dasturiy ta’minoti uning apparat ta’minotini ishga tushirish, unga topshiriqlar (ko‘rsatmalar) berish va nazorat qilish amallarini bajaradi.
20. Kompyuterning markaziy protsessor bloki uning bosh miyasi hisoblanadi. Xotiradan yuborilgan masalalar unda bajariladi.
21. Ma’lumotlar va dasturlash saqlash qurilmalarida saqlanadi. Kompyuter ularga murojaat qilganda ular xotiraga ko‘chiriladi.
22. Mashina tili turli toifalardagi kompyuterlar uchun bir xilda tushunarli bo‘ladi.
23. Operatsion tizim kompyuter ish faoliyatini boshqaradi va nazorat qiladi.
24. Yuqori darajali dasturlash tilida yozilgan dastur – dasturiy manbaa yoki dastur kodi deyiladi.
25. Yuqori darajali tillar ingliz tili lug‘ati asosida yaratilgan bo‘lib, o‘rganish va ishlatish uchun qulay.
